Στην καρδιά του πιο φημισμένου θεραπευτικού κέντρου του αρχαίου κόσμου, του Ασκληπιείου της Επιδαύρου, στέκει ένα μνημείο απαράμιλλης αρχιτεκτονικής αρτιότητας και αινιγματικής ομορφιάς. Οι αρχαίοι το ονόμαζαν Θόλο, όμως μια οικοδομική επιγραφή αποκάλυψε το επίσημο όνομά του: Θυμέλη. Οι ειδικοί σήμερα αναγνωρίζουν τη Θυμέλη της Επιδαύρου ως το τελειότερο κυκλικό κτίριο της αρχαιότητας, ένα αριστούργημα που συνδυάζει την αισθητική τελειότητα με τον βαθύ θρησκευτικό συμβολισμό.
Η Ταυτότητα του Αρχιτεκτονικού Κοσμήματος
Ο σπουδαίος αρχιτέκτονας Πολύκλειτος ο Νεότερος, από το Άργος, ανέλαβε τον σχεδιασμό και την επίβλεψη της κατασκευής αυτού του μοναδικού οικοδομήματος. Συγκεκριμένα, οι εργασίες ανοικοδόμησης διήρκεσαν από το 365 έως το 335 π.Χ. Ο αρχιτέκτονας εφάρμοσε καινοτόμες τεχνικές και χρησιμοποίησε τα καλύτερα υλικά της εποχής, όπως πωρόλιθο και μάρμαρο, για να δημιουργήσει ένα κτίριο που θα προκαλούσε δέος στους επισκέπτες του Ιερού για αιώνες. Η τοποθέτησή του, κοντά στον κεντρικό ναό του Ασκληπιού, υπογραμμίζει την κεντρική σημασία που κατείχε στη λατρευτική ζωή του χώρου.
Η Εξωτερική και Εσωτερική Δομή της Θόλου
Η αρχιτεκτονική ιδιοφυΐα του Πολύκλειτου εκδηλώνεται μέσα από μια τριμερή, ομόκεντρη οργάνωση. Αρχικά, μια εξωτερική κυκλική κιονοστοιχία, αποτελούμενη από 26 κίονες δωρικού ρυθμού, στήριζε την εντυπωσιακή οροφή. Αυτή η περίσταση περιέβαλλε τον κυκλικό τοίχο του κυρίως κτιρίου, του σηκού. Στη συνέχεια, μόλις ο επισκέπτης περνούσε την είσοδο, αντίκριζε μια δεύτερη, εσωτερική κιονοστοιχία. Δεκατέσσερις μαρμάρινοι κίονες, με περίτεχνα κορινθιακά κιονόκρανα, όριζαν τον κεντρικό χώρο. Επιπλέον, στο κέντρο του κτιρίου, ο καλλιτέχνης δημιούργησε ένα εκπληκτικό δάπεδο από μαύρες και λευκές μαρμάρινες πλάκες. Αυτές σχημάτιζαν ένα μοναδικό γεωμετρικό μοτίβο ρόμβων. Τέλος, ο περιηγητής Παυσανίας μας πληροφορεί ότι ο ζωγράφος Παυσίας διακόσμησε τους τοίχους με παραστάσεις του Έρωτα και της Μέθης, προσθέτοντας χρώμα και αλληγορικό περιεχόμενο στον χώρο.
Ο Αινιγματικός Υπόγειος Λαβύρινθος
Ωστόσο, το πιο μυστηριώδες τμήμα της Θυμέλης βρίσκεται κάτω από τα πόδια μας. Κάτω από το περίτεχνο δάπεδο, ο Πολύκλειτος κατασκεύασε έναν υπόγειο χώρο με τρεις ομόκεντρους κυκλικούς διαδρόμους. Οι διάδρομοι αυτοί επικοινωνούν μεταξύ τους με ανοίγματα, αλλά ειδικά διαμορφωμένα φράγματα αναγκάζουν όποιον εισέρχεται να ακολουθήσει μια περίπλοκη, μαιανδροειδή πορεία. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, αυτός ο λαβύρινθος δεν ήταν τυχαίος. Αντιθέτως, συμβόλιζε την υπόγεια, χθόνια κατοικία του θεού Ασκληπιού. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η θεραπευτική δύναμη του θεού πήγαζε μέσα από τη γη. Επομένως, ο χώρος αυτός πιθανότατα φιλοξενούσε τα ιερά φίδια του Ασκληπιού, τους Παρείες, τα οποία αποτελούσαν ζωντανές ενσαρκώσεις του θεού και έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στις θεραπευτικές τελετουργίες.
Ο Ρόλος και η Σημασία της Θυμέλης
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω στοιχεία, κατανοούμε ότι η Θυμέλη λειτουργούσε ως το λατρευτικό κέντρο του χθόνιου Ασκληπιού. Σε αντίθεση με τον ναό, που τιμούσε την ουράνια υπόσταση του θεού, η Θυμέλη εστίαζε στη σύνδεσή του με τη γη, τον θάνατο και την αναγέννηση. Η ίδια η λέξη “θυμέλη” σημαίνει “βωμός” ή “κέντρο της ορχήστρας”. Γεγονός που οδηγεί τους ειδικούς στην υπόθεση ότι εκεί τελούνταν μουσικές τελετές και θεραπευτικά δρώμενα. Συνεπώς, η Θυμέλη της Επιδαύρου, το τελειότερο κυκλικό κτίριο της αρχαιότητας, δεν αποτελούσε απλώς ένα αρχιτεκτονικό στολίδι.. Αλλά έναν πολυσύνθετο λατρευτικό χώρο, όπου η τέχνη, η θρησκεία και η θεραπεία συνυπήρχαν σε απόλυτη αρμονία.
