Πώς οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι εντόπισαν τον πλανήτη Ουρανό χωρίς να το γνωρίζουν

Ενώ ο Ουρανός ανακαλύφθηκε επίσημα ως πλανήτης από τον αστρονόμο Γουίλιαμ Χέρσελ το 1781 χρησιμοποιώντας τηλεσκόπιο, ορισμένοι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, όπως ο Ίππαρχος, μπορεί να παρατήρησαν τον Ουρανό – αλλά μόνο ως σταθερό άστρο και όχι ως πλανήτη.

Ο Ουρανός, ο έβδομος πλανήτης από τον Ήλιο, είναι μοναδικός στο ότι είναι μόλις ορατός με γυμνό μάτι, εμφανιζόμενος ως ένα αμυδρό, αστεροειδές σημείο στον νυχτερινό ουρανό.

Ο Ίππαρχος και ο κατάλογος των αστεριών

Ο Ίππαρχος (2ος αιώνας π.Χ.), ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους Έλληνες αστρονόμους, συνέταξε έναν από τους πρώτους γνωστούς καταλόγους αστεριών. Κατέγραψε σχολαστικά τις θέσεις περίπου 850 αστεριών, προωθώντας σημαντικά την παρατηρησιακή αστρονομία. Το γεγονός ότι ο Ουρανός πιθανότατα παρατηρήθηκε και καταγράφηκε από τον Ίππαρχο, έστω και μόνο ως ένα αμυδρό αστέρι, αποτελεί σημαντική συμβολή στην ιστορία της αστρονομίας. Αποτελεί απόδειξη της αξιοσημείωτης ακρίβειας και σχολαστικότητας των αρχαίων αστρονόμων στη χαρτογράφηση του νυχτερινού ουρανού.

Επειδή ο Ουρανός κινείται ιδιαίτερα αργά στην ουράνια σφαίρα, η κίνησή του ήταν ανεπαίσθητη στους παρατηρητές με γυμνό μάτι σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Έτσι, ο Ίππαρχος τον ταξινόμησε σωστά ως σταθερό άστρο και όχι ως πλανήτη. Από την οπτική γωνία της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας – η οποία ήταν αυστηρά γεωκεντρική και βασιζόταν σε ουράνιες σφαίρες με επίκεντρο τη Γη – αυτή η ταξινόμηση ήταν λογικά συνεπής. Ο Ουρανός δεν περιστρέφεται γύρω από τη Γη με τρόπο που να είναι παρατηρήσιμος με γυμνό μάτι. Επομένως, οι αρχαίοι αστρονόμοι δεν είχαν κανένα λόγο να τον θεωρήσουν «περιπλανώμενο» ή πλανήτη.

Οι κλασικοί πλανήτες της Ελληνικής αστρονομίας

Πολλοί αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι επηρεάστηκαν από φιλοσόφους όπως ο Αριστοτέλης και αστρονόμους όπως ο Ίππαρχος και, αργότερα, ο Πτολεμαίος. Εντόπισαν πέντε πλανήτες ορατούς με γυμνό μάτι: τον Ερμή, την Αφροδίτη, τον Άρη, τον Δία και τον Κρόνο. Μαζί με τον Ήλιο και τη Σελήνη, αυτοί αποτελούσαν τα επτά κλασικά ουράνια σώματα γνωστά ως «πλανήτες» (που σημαίνει «περιπλανώμενοι»).

Ο Ουρανός, όντας αμυδρός και αργός, δεν εμφανιζόταν ανάμεσά τους και ως εκ τούτου αποκλείστηκε από την παραδοσιακή γεωκεντρική κοσμολογία, η οποία τοποθετούσε τη Γη στο κέντρο, περιτριγυρισμένη από τις ομόκεντρες σφαίρες των άλλων ουράνιων σωμάτων.

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (2ος αιώνας μ.Χ.), ο διακεκριμένος Ελληνορωμαίος αστρονόμος και μαθηματικός, έγραψε την Αλμαγέστη, μια ολοκληρωμένη πραγματεία για την αστρονομία που διαμόρφωσε την επιστημονική σκέψη για πάνω από μια χιλιετία. Το πλανητικό σύστημα του Πτολεμαίου περιελάβανε τη Σελήνη, τον Ερμή, την Αφροδίτη, τον Ήλιο, τον Άρη, τον Δία και τον Κρόνο.

Παρόλο που ο Πτολεμαίος συνέταξε έναν εκτενή κατάλογο αστεριών και ανέπτυξε εξελιγμένα μαθηματικά μοντέλα για τις πλανητικές κινήσεις, δεν υπάρχει καμία αναφορά στον Ουρανό ως πλανήτη ή περιπλανώμενο άστρο. Πιθανότατα εμφανίστηκε στον αστρικό του κατάλογο απλώς ως ένα ασήμαντο αστέρι χωρίς να αναγνωρίζεται η πλανητική του φύση.

Μυθολογία και αστρικός συμβολισμός

Στην Ελληνική μυθολογία , ο Ουρανός ήταν ο αρχέγονος θεός του ουρανού, πατέρας των Τιτάνων. Ενώ ο πλανήτης πήρε το όνομά του από αυτή τη μυθολογική μορφή, οι αρχαίοι Έλληνες δεν συνέδεαν τον μύθο με κανένα παρατηρήσιμο ουράνιο σώμα πέρα ​​από τους γνωστούς πλανήτες της εποχής.

Η ονομασία του πλανήτη Ουρανού αιώνες αργότερα αντανακλούσε μια μυθολογική κληρονομιά, αλλά η ίδια η αρχαία αστρονομία δεν έκανε καμία σύνδεση μεταξύ του μύθου και ενός πραγματικού αστρικού στοιχείου. Η πιθανότητα ο Ίππαρχος να παρατήρησε τον Ουρανό ως άστρο υπογραμμίζει την εξαιρετική ικανότητα των αρχαίων αστρονόμων στη χαρτογράφηση του ουρανού.

Ωστόσο, η ταξινόμησή τους του Ουρανού ως απλανούς αστέρα και όχι ως πλανήτη ήταν απολύτως σύμφωνη με το σύγχρονο γεωκεντρικό πλαίσιο που κυριάρχησε στην αρχαία ελληνική αστρονομία. Δεδομένου ότι ο Ουρανός δεν περιφέρεται ορατά γύρω από τη Γη, δεν πληρούσε τα κριτήρια ενός «περιπλανώμενου αστέρα» ή πλανήτη από την οπτική τους γωνία.

Η Αλμαγέστη του Πτολεμαίου και το κλασικό πλανητικό μοντέλο περιελάμβαναν μόνο τους πέντε πλανήτες που ήταν ορατοί με γυμνό μάτι, παραλείποντας εντελώς τον Ουρανό. Οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι έκαναν εντυπωσιακά προηγμένες ανακαλύψεις για την εποχή τους. Ωστόσο, η τεχνολογία παρατήρησης και τα εννοιολογικά πλαίσια που είχαν στη διάθεσή τους τελικά περιόρισαν την πρόοδό τους.

Η τελική αναγνώριση του Ουρανού ως πλανήτη τον 18ο αιώνα επέκτεινε δραματικά το γνωστό ηλιακό σύστημα και αμφισβήτησε την κλασική άποψη που κληρονομήθηκε από την αρχαιότητα.