Σύνοψη
- Τι είναι: Λιθόστρωτος διάδρομος (600 π.Χ.) για μεταφορά πλοίων «διά ξηράς» στον Ισθμό της Κορίνθου.
- Διαδρομή: Σύνδεση Κορινθιακού (Λέχαιο) με Σαρωνικό (Κεχριές).
- Ανασκαφές: Ν. Βερδελής (1956–1962)· πλάτος 3,5–6 μ. με αυλακώσεις από ολκούς νεών.
- Σήμερα: Έντονη διάβρωση· επείγουσα ανάγκη προστασίας του μνημείου.
Τι ήταν ο Δίολκος και γιατί χτίστηκε;
Γύρω στο 600 π.Χ., ο Περίανδρος κατασκεύασε έναν πλακόστρωτο δρόμο πάνω στον Ισθμό. Μετέφερε πλοία «διά ξηράς», από το Λέχαιο του Κορινθιακού προς τους Κεχρεούς του Σαρωνικού. Έτσι οι ναυτικοί γλίτωναν τις κακοτοπιές του γύρου της Πελοποννήσου και οι Κορίνθιοι κέρδιζαν χρόνο, χρήμα και ισχύ.
Πώς λειτουργούσε η μεταφορά πλοίων «διά ξηράς»;
Ο δρόμος είχε λιθόστρωτο δάπεδο και έντονες αυλακώσεις. Πάνω του κινούνταν τροχοφόρα οχήματα, οι «ολκοί νεών», που σήκωναν την καρίνα.
Για να κυλήσει ομαλά η διαδικασία:
- το πλοίο αποφορτωνόταν,
- τοποθετούνταν στον ολκό,
- σύρονταν κατά μήκος των χαραγμένων τροχιών,
- και, τέλος, καθελκύονταν στο απέναντι λιμάνι.
Απλό στην αρχή, εντυπωσιακό στην πράξη: μια λύση μηχανικής ευφυΐας με ελάχιστους πόρους και μέγιστο αποτέλεσμα.
Από τον Περίανδρο ως τη Διώρυγα: ένα σύντομο χρονολόγιο
- Περίανδρος: συλλαμβάνει και υλοποιεί τη χερσαία λύση.
- Δημήτριος Πολιορκητής: εξετάζει διάνοιξη καναλιού, το σχέδιο εγκαταλείπεται.
- Νέρων: ξεκινά έργο με χιλιάδες εργάτες· σκάβει μεγάλη τάφρο, το έργο σταματά μετά τον θάνατό του.
- Ηρώδης Αττικός – Βυζαντινοί – Βενετοί: νέες απόπειρες χωρίς ολοκλήρωση.
- 1882–1893: ανοίγει επιτέλους η Διώρυγα της Κορίνθου (μήκος 6.346 μ., πλάτος ~24,6 μ., βάθος ~8 μ.).
Έτσι ο Δίολκος δικαιώνεται ιστορικά: στάθηκε ο πρόδρομος ενός οράματος που ολοκληρώθηκε αιώνες αργότερα.
Τι αποκάλυψαν οι ανασκαφές;
Οι έρευνες του Νίκου Βερδελή (1956–1962) έφεραν στο φως έναν λιθόστρωτο άξονα πλάτους περίπου 3,5 έως σχεδόν 6 μ. με αυλακώσεις. Σε τμήματα της Στερεάς Ελλάδας οι τροχιές σώζονται καθαρά, ενώ κοντά στον Κορινθιακό ο δρόμος κάνει μεγαλοπρεπείς στροφές για να «διαβάζει» το ανάγλυφο. Σε κυβόλιθους σώζονται εγχάρακτα γράμματα του παλαιού κορινθιακού αλφαβήτου.
Είναι ο αρχαιότερος «τροχιόδρομος»;
Ο Δίολκος λειτουργεί σαν προ-σιδηρόδρομος: σταθερή στρώση, αυλακωμένες τροχιές και οχήματα που ακολουθούν προκαθορισμένη πορεία. Με σύγχρονους όρους, θυμίζει πρώιμη εκδοχή τροχιόδρομου, μοναδικό για την εποχή του.
Ζωή γύρω από τον Δίολκο
Η κίνηση πλοίων έφερε μαζί της ιστορίες: ναυτικοί που ξαποσταίνουν σε καπηλειά, τυχερά παιχνίδια, μικρές γιορτές και ικεσίες στον Ποσειδώνα για ούριο άνεμο. Ο δρόμος δεν μετέφερε μόνο σκάφη· μετέφερε εμπόριο, ιδέες και ανθρώπινες στιγμές.
Η σύγχρονη περιπέτεια του μνημείου
Κι όμως, η νεότερη ιστορία του Δίολκου είναι σκληρή. Η διάβρωση κατατρώει τα ορατά τμήματα, ενώ τα απόνερα των διερχόμενων σκαφών επιτείνουν τη φθορά. Φωτογραφίες δεκαετιών δείχνουν σταθερή υποχώρηση. Παρά τις ενέργειες ευαισθητοποίησης και τις διεθνείς εκκλήσεις, απαιτούνται άμεσα, στοχευμένα έργα προστασίας και αναστήλωσης.
Η ταινία που τον «ξαναζωντάνεψε»
Το «Δίολκος για 1.500 χρόνια» (22’) αξιοποιεί animation για να εξηγήσει βήμα-βήμα πώς λειτουργούσε το έργο και πώς έμοιαζε η ζωή γύρω του. Υπογράφουν οι Θ. Π. Τάσιος, Ν. Μήκας και Γ. Πολύζος. Η ταινία διακρίθηκε δύο φορές (Κύπρος 2009 – καλύτερη ταινία για την Αρχαιότητα, και Αθήνα 2010 – καλύτερη εκπαιδευτική ταινία). Είναι μια ευκαιρία να δούμε την τεχνολογία της αρχαιότητας με καθαρό, οπτικό τρόπο.
Επίλογος: ένα μνημείο που ζητά φροντίδα
Ο Δίολκος ένωσε δύο θάλασσες και πολλούς κόσμους. Σήμερα μάς ενώνει με την ανάγκη να σώσουμε ό,τι απέμεινε. Με σχέδιο, επιστημονική επίβλεψη και σεβασμό, μπορούμε να κρατήσουμε ζωντανό τον «δρομο των πλοίων».
Συχνές Ερωτήσεις
Συνέδεε το Λέχαιο (Κορινθιακός) με τους Κεχρεούς (Σαρωνικός). Η ακριβής αφετηρία του προς Σαρωνικό δεν είναι απολύτως βέβαιη· ο Στράβων μνημονεύει τον Σχοινούντα (σημ. Καλαμάκι).
Κατά τμήματα ~3–5 μ., με μετρήσεις που φτάνουν έως σχεδόν 6 μ. ανάλογα με την τοπογραφία και την κατασκευή.
Το τροχοφόρο όχημα πάνω στο οποίο έστηναν το πλοίο για να συρθεί κατά μήκος του λιθόστρωτου με τις αυλακώσεις.
1882–1893. Μήκος 6.346 μ., πλάτος στην επιφάνεια ~24,6 μ., βάθος ~8 μ.
Σώζονται τμήματα κοντά στη Διώρυγα και στον αρχαιολογικό χώρο. Ωστόσο, λόγω διάβρωσης, η εικόνα είναι αποσπασματική. Χρειάζεται προσοχή και σεβασμός στον χώρο.
