Zavacephale rinpoche: Ο αρχαιότερος θολωτός δεινόσαυρος στη Μογγολία

Ένα μοναδικό απολίθωμα από τη Μογγολία

Μια εξαιρετικά καλά διατηρημένη ανακάλυψη στη Μογγολία έφερε στο φως τον αρχαιότερο και πληρέστερο θολωτό δεινόσαυρο που έχει βρεθεί ποτέ. Το είδος ονομάστηκε Zavacephale rinpoche και έζησε πριν από περίπου 108 εκατομμύρια χρόνια. Το εύρημα προσφέρει νέα στοιχεία για την πρώιμη εξέλιξη αυτής της σπάνιας ομάδας φυτοφάγων δεινοσαύρων με στρογγυλεμένα, παχιά κρανία.

Σχεδόν πλήρης σκελετός με μοναδικά ευρήματα

Σε αντίθεση με τα περισσότερα δείγματα που διασώζονται μόνο με τμήμα του θόλου του κρανίου, το Zavacephale αποκαλύφθηκε με σχεδόν πλήρη σκελετό. Οι παλαιοντολόγοι εντόπισαν άκρα, λεκάνη, ώμους, ενισχυμένη ουρά και – για πρώτη φορά σε αυτό το είδος – διατηρημένα οστά δακτύλων. Αυτό το σπάνιο επίπεδο διατήρησης επιτρέπει στους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα πώς διαμορφώθηκε το μοναδικό σώμα αυτών των ζώων.

Paleontologists digging in Mongolia have found a pristine skeleton of a new species of the famed dome-headed dinosaur. They determined that the fossil belongs to a new species of pachycephalosaur dubbed the Zavacephale rinpoche and is roughly 108 to 115 million years old.… pic.twitter.com/QK1c6byOAd

— Robbie Mouton (@mcgmouton57) September 18, 2025

Νέα στοιχεία για την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά

Η ομάδα της παλαιοντολόγου Lindsay Zanno από το Μουσείο Φυσικών Επιστημών της Βόρειας Καρολίνας ανακάλυψε ότι το Zavacephale είχε ήδη ανεπτυγμένο θόλο, παρόλο που δεν είχε φτάσει σε πλήρη ωριμότητα. Αυτό δείχνει ότι η δομή ίσως χρησίμευε σε κοινωνικά σήματα ή ανταγωνισμό από πολύ νεαρή ηλικία.

Σε μέγεθος, το ζώο ήταν μικρότερο από τους μεταγενέστερους συγγενείς του, όπως ο Pachycephalosaurus που έφτανε τα 4,5 μέτρα. Το Zavacephale είχε μήκος μόλις ένα μέτρο και βάρος περίπου 9 κιλά. Ωστόσο, η ηλικία και η πληρότητα του σκελετού το καθιστούν κρίσιμο κρίκο στην κατανόηση της εξέλιξης.

Ανατροπή στο χρονολόγιο της εξέλιξης

Η ανάλυση δείχνει ότι οι θολωτοί δεινόσαυροι εμφανίστηκαν τουλάχιστον 14 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν. Μέχρι τώρα, ο αρχαιότερος γνωστός εκπρόσωπος ήταν ο Sinocephale από την Κίνα. Η νέα ανακάλυψη υποδεικνύει ότι η ομάδα προήλθε στην Ασία και αργότερα εξαπλώθηκε στη Βόρεια Αμερική.

Παράλληλα, αμφισβητούνται παλαιότερες ερμηνείες για άλλα είδη. Ορισμένα, όπως ο Wannanosaurus, μπορεί να είναι απλώς νεαρά δείγματα, ενώ δεινόσαυροι όπως οι Dracorex και Stygimoloch πιθανόν αντιπροσωπεύουν νεανικές μορφές του Pachycephalosaurus.

Το μυστήριο του θόλου

Παρά τις νέες ανακαλύψεις, η λειτουργία του θόλου παραμένει αβέβαιη. Οι επιστήμονες εξετάζουν αν χρησίμευε για μάχες, επιδείξεις ή επιβολή κυριαρχίας. Όποιος κι αν ήταν ο ρόλος του, η ιδιαίτερη αυτή δομή διέκρινε τους θολωτούς δεινόσαυρους και τους έκανε μοναδικούς στο προϊστορικό τους περιβάλλον.