Εισαγωγή στην Ευτέρπη, τη Μούσα της Μουσικής
Η Ευτέρπη: Μούσα της Μουσικής κατέχει μία ξεχωριστή θέση στο πάνθεον των Ελληνικών θεοτήτων ως μία από τις εννέα Μούσες. Αυτές οι θεές, κόρες του Δία και της Τιτανίδας Μνημοσύνης, προστατεύουν τις τέχνες και τις επιστήμες, προσφέροντας έμπνευση στους θνητούς. Συγκεκριμένα, η Ευτέρπη ενσαρκώνει τη δύναμη και τη γοητεία της μουσικής, ειδικότερα της λυρικής ποίησης που οι αρχαίοι συνόδευαν με μελωδία. Συνεπώς, η παρουσία της έχει σύνδεση άρρηκτα με την αρμονία και τον ρυθμό που αγγίζουν την ανθρώπινη ψυχή.
Η Καταγωγή και ο Συμβολισμός του Ονόματός της
Το όνομά της, «Εὐτέρπη», προέρχεται από τις Ελληνικές λέξεις «εὖ» (καλώς) και «τέρπω» (ευχαριστώ, τέρπω). Επομένως η μετάφραση από το όνομά της είναι κυριολεκτικά ως «η Ευφραίνουσα» ή «αυτή που δίνει μεγάλη ευχαρίστηση». Αυτή η ετυμολογία αποκαλύπτει άμεσα τον πυρήνα του ρόλου της. Η Ευτέρπη δεν αντιπροσωπεύει απλώς την τεχνική της μουσικής, αλλά κυρίως την συναισθηματική απόλαυση και την ψυχική ανάταση που αυτή προκαλεί στους ακροατές. Μαζί με τις αδελφές της, κατοικεί στον Όλυμπο ή στον Ελικώνα, όπου συχνά ψυχαγωγούν τους θεούς με τις τέχνες τους.
Το Πεδίο Έμπνευσης και τα Ιερά Σύμβολα
Αρχικά, οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν στην Ευτέρπη την προστασία της λυρικής ποίησης. Ωστόσο, καθώς οι τέχνες εξελίσσονταν και εξειδικεύονταν, η Ευτέρπη ταυτίστηκε σχεδόν απόλυτα με την αυλητική τέχνη και τη μουσική των πνευστών οργάνων. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι καλλιτέχνες, ζωγράφοι και γλύπτες, απεικονίζουν την Ευτέρπη σχεδόν πάντα να κρατά τον διπλό αυλό (τον «άυλο»). Αυτό το όργανο έγινε το αδιαμφισβήτητο σύμβολό της. Μάλιστα, ορισμένες παραδόσεις αποδίδουν στην ίδια την Ευτέρπη την εφεύρεση του αυλού, υπογραμμίζοντας τη βαθιά της σχέση με τη μελωδία που παράγουν τα πνευστά.
Ο Ρόλος της στους Μύθους και την Τέχνη
Παρόλο που η Ευτέρπη δεν είναι πρωταγωνίστρια σε πολλούς επικούς μύθους με τον τρόπο που το κάνουν άλλοι θεοί, η παρουσία της παραμένει θεμελιώδης. Συχνά, κάνει εμφάνιση ως μέλος του χορού των Μουσών, συνοδεύοντας τον θεό Απόλλωνα, τον προστάτη όλων των τεχνών, στις μουσικές του παραστάσεις. Επιπροσθέτως, ορισμένες μυθολογικές πηγές αναφέρουν ότι η Ευτέρπη, από τη σχέση της με τον ποτάμιο θεό Στρυμόνα, γέννησε τον Ρήσο, τον βασιλιά της Θράκης που, μάλιστα, πολέμησε στον Τρωικό Πόλεμο. Περνώντας στον τομέα της τέχνης, πέρα από τον διπλό αυλό, οι καλλιτέχνες επίσης συνηθίζουν να τη στολίζουν με λουλούδια, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να τονίσουν τη χαρά και την ευφορία που φέρνει η μουσική της.
Η Διαχρονική Κληρονομιά της Ευτέρπης
Συμπερασματικά, η μορφή της Ευτέρπης, Μούσας της Μουσικής, ξεπερνά αναμφίβολα τα στενά όρια της αρχαίας θρησκείας και μυθολογίας. Πράγματι, η Μούσα αυτή συμβολίζει τη διαχρονική και πανανθρώπινη ανάγκη για μουσική έκφραση. Ως απόδειξη αυτού, ακόμη και σήμερα, το όνομά της κοσμεί ωδεία, μουσικές σχολές και ορχήστρες.. Υπενθυμίζοντας έτσι σε όλους τη θεϊκή προέλευση της έμπνευσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ευτέρπη συνεχίζει να «τέρπει» την ανθρωπότητα.. Αποδεικνύοντας παράλληλα ότι η μουσική αποτελεί μία από τις ισχυρότερες δυνάμεις που συνδέουν τους ανθρώπους.
H «Μούσα Ευτέρπη» του Φίλιππου Μαργαρίτη
Μαργαρίτης Φίλιππος (1810 – 1892)
Η μούσα Ευτέρπη, π. 1843-1845
Λάδι σε μουσαμά, 95 x 79 εκ.
Δωρεά Πολυτεχνείου
Αρ. Έργου: Π.873
Κεντρικό Κτήριο Εθνικής Πινακοθήκης
