Μέγας Αλέξανδρος πριν την Ασία: πώς έκλεισε όλα τα μέτωπα

Γιατί έχει σημασία η «προετοιμασία»;

Πριν αντικρίσει τον Δαρείο, ο Αλέξανδρος έπρεπε να σιγουρέψει τα νώτα του. Έτσι, πρώτα σταθεροποίησε τη Μακεδονία, κατεύνασε την Ελλάδα και εξουδετέρωσε τις απειλές στον βορρά. Μόνο τότε, με πολιτική κάλυψη και στρατιωτική ασφάλεια, πέρασε στην Ασία.

Από τον διάδοχο στον ηγέτη (340–336 π.Χ.)

Ήδη από το 340 π.Χ., όταν ο Φίλιππος εκστράτευε, ο νεαρός Αλέξανδρος κυβέρνησε ως «αντιβασιλεύς» στην Πέλλα. Κατέστειλε εξέγερση των Μαιδών και εντυπωσίασε Πέρσες απεσταλμένους με τις γνώσεις του για την αυτοκρατορία τους.
Το 338 π.Χ., στη Χαιρώνεια, στα δεκαοκτώ του, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μακεδονική νίκη.
Με τη δολοφονία του Φιλίππου (336 π.Χ.), ο Αλέξανδρος ανέβηκε στον θρόνο, περικυκλωμένος από φατρίες και κινδύνους. Κέρδισε τον στρατό (Παράμενιων-Αντίπατρος), εξουδετέρωσε αντιπάλους (Άτταλος, Αμύντας) και, για να καθησυχάσει τον λαό, κατάργησε τις δημόσιες υποχρεώσεις πλην της στρατιωτικής θητείας. Έστειλε μήνυμα συνέχειας: «άλλαξε μόνο το όνομα του βασιλιά».

Νότια Ελλάδα και Συνέδριο Κορίνθου (336 π.Χ.)

Κατέβηκε αστραπιαία στη Θεσσαλία, εξασφάλισε το ιππικό της και, με πορεία θριάμβου, έφτασε σε Θήβα–Αθήνα. Παρά τους χλευασμούς κύκλων γύρω από τον Δημοσθένη, δέχτηκε πρεσβεία και ζήτησε γενική σύγκληση στην Κόρινθο.
Το πανελλήνιο συνέδριο δέχτηκε (πλην Σπάρτης) να τον ανακηρύξει ηγεμόνα της κοινής εκστρατείας κατά της Περσίας. Η διπλωματική νίκη ήταν πλήρης.

Γιατί πρώτα ο Βορράς; Η εκστρατεία του 335 π.Χ.

Πριν περάσει στην Ασία, ο Αλέξανδρος όφειλε να ασφαλίσει Θράκη–Ιλλυρία.

Στα Βαλκάνια: Θράκες–Τριβαλλοί–Γέτες

Ξεκίνησε από Αμφίπολη. Στον Αίμο απέφυγε ενέδρα με άμαξες, άνοιξε αραιή παράταξη και χτύπησε πλάγια με υπασπιστές και Αγριάνες.
Στους Τριβαλλούς κέρδισε μάχη με ελάχιστες απώλειες (περίπου 51 Μακεδόνες) και βαριές του αντιπάλου (ως 3.000).
Πέρασε νύχτα τον Ίστρο (Δούναβη) με πλοία και φουσκωτές σκηνές, συνέτριψε τους Γέτες, οι οποίοι εγκατέλειψαν οχυρή πόλη και λάφυρα.

Στην Ιλλυρία: Κλείτος & Γλαυκίας

Στο Πήλιο αιφνιδίασε τον Κλείτο πριν φτάσει ο Γλαυκίας. Με πολιορκητικές κινήσεις και ευέλικτες φάλαγγες κάλυψε πλευρές, συνέτριψε το ιππικό τους και, στον ποταμό Άψο (κεντρική Αλβανία), πέρασε με βαλλιστικές μηχανές που κάλυπταν την όχθη. Η νυχτερινή έφοδος των Αγριανών και των τοξοτών χάλασε τα εχθρικά στρατόπεδα. Το βόρειο μέτωπο έπαψε να απειλεί.

Η κρίσιμη καμπή: Η καταστροφή της Θήβας (335 π.Χ.)

Ψευδής είδηση για τον θάνατό του άναψε εξέγερση στη Θήβα. Ο Αλέξανδρος κινήθηκε-αστραπή, στρατοπέδευσε στο Ιόλαου ιερό και ζήτησε παράδοση. Μετά από σύγκρουση που άνοιξε απρόοπτα (πρωτοβουλία Περδίκα), οι Θηβαίοι υποχώρησαν.
Ακολούθησε παραδειγματική τιμωρία με τη σύμπραξη Βοιωτών συμμάχων: καταστροφή της πόλης (εξαιρέσει ορισμένων οικιών/ιερών), ανδραποδισμός πολλών κατοίκων· από την πώληση 30.000 αιχμαλώτων εισέρρευσαν περί τα 440 τάλαντα. Η ιστορία της Τιμολέας (που έσπρωξε βάναυσο αξιωματικό σε πηγάδι) ξεχωρίζει· ο Αλέξανδρος της χάρισε τη ζωή.
Το μήνυμα ήταν σαφές: καμία πόλη δεν θα τινάξει στον αέρα την πανελλήνια εκστρατεία.

Αθήνα: ανάμεσα σε φόβο και σκοπιμότητα

Οι Αθηναίοι, βλέποντας τη μοίρα της Θήβας, έστειλαν πρεσβεία. Ο Αλέξανδρος απαίτησε δέκα ηγέτες (μεταξύ των οποίων ο Δημοσθένης), αλλά τελικά, χάρη στη ρητορική του Δημάδη, υποχώρησε. Ήθελε στόλο, όχι νέο εμφύλιο. Ορισμένοι στρατηγοί (λ.χ. Χαρίδημος) κατέφυγαν στην Περσία.

Πώς ετοίμασε την εκστρατεία (334 π.Χ.)

Έκανε θυσίες στον Δία, τίμησε Ολυμπιακούς και Μούσες, άφησε αντιβασιλέα τον Αντίπατρο με ~12.000 πεζούς και ~1.500 ιππείς για Ελλάδα–σύνορα.
Ο στρατός του υπολογιζόταν σε 30–40 χιλ. άνδρες. Πυρήνας η μακεδονική φάλαγγα, το εταιρικό ιππικό, οι υπασπιστές, οι Αγριάνες, μηχανικοί, ανιχνευτές. Ενισχύσεις: ~7.000 σύμμαχοι πεζοί, 600 ιππείς και 160 τριήρεις.
Τα οικονομικά ήταν στενά (~70 τάλαντα στο ταμείο), οπότε εξασφάλισε δάνειο ~800 ταλάντων και έδωσε ο ίδιος παράδειγμα ανιδιοτέλειας, μοιράζοντας την προσωπική του περιουσία: «μου μένει η ελπίδα».

Πέρασμα στην Ασία: ιερά σημάδια και στόχοι

Άνοιξη 334 π.Χ.: Αναχώρηση από Αμφίπολη. Θυσία στον Πρωτεσίλαο (ο πρώτος που πάτησε Ασία στην Τροία). Στην Τροία αφιέρωσε πανοπλία στην Αθηνά και τίμησε τον Αχιλλέα· ο Ηφαιστίων τον Πάτροκλο. Τίμησε και τον Πρίαμο για να κατευνάσει τον μύθο.
Στόχος πρώτος: Γρανικός. Εκεί θα δοκίμαζε την αντοχή των Περσών σατραπών και των Ελλήνων μισθοφόρων τους.

Συμπέρασμα

Ο Αλέξανδρος δεν «πήγε απλώς στην Ασία». Έκτισε πρώτα μια αδιαπέραστη ασπίδα γύρω από τη Μακεδονία, ένωσε—στον βαθμό του εφικτού—τις ελληνικές πόλεις υπό κοινό σκοπό και εξασφάλισε ανθρώπους, πόρους και νομιμοποίηση. Γι’ αυτό, όταν πέρασε τον Ελλήσποντο, ήταν ήδη νικητής στη στρατηγική.

Συχνές Ερωτήσεις