Το Τέλος της Μυκηναϊκής Εποχής και η Είσοδος στα Σκοτεινά Χρόνια
Μετά την πτώση των Μυκηναίων, ο ελλαδικός χώρος μπήκε στα λεγόμενα Σκοτεινά Χρόνια (1100-770 π.Χ.). Οι γραπτές πηγές σχεδόν εξαφανίζονται. Η οικονομική δραστηριότητα συρρικνώνεται. Οι πληθυσμοί μειώνονται. Τις γνώσεις μας για την περίοδο αυτή οφείλουμε κυρίως σε μεταγενέστερους συγγραφείς και παραδόσεις.
Η Κάθοδος των Δωριέων και η Αντίσταση στη Μεσσηνία
Οι Δωριείς, ελληνικό φύλο από τον βορρά, εγκαθίστανται σε μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου. Ενώ σε περιοχές όπως η Αργολίδα και η Λακωνία κυριαρχούν πλήρως, στη Μεσσηνία συναντούν έντονη αντίσταση από τους τοπικούς Αχαιούς. Εκεί, τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικά από ό,τι στην υπόλοιπη Πελοπόννησο.
Οι Ηρακλείδες και ο Διαχωρισμός της Πελοποννήσου
Οι ηγεμόνες των Δωριέων, οι απόγονοι του Ηρακλή, μοιράζουν την Πελοπόννησο σε τρεις βασικές ζώνες επιρροής:
- Ο Τήμενος παίρνει την Αργολίδα
- Οι γιοι του Αριστομάχου παίρνουν τη Σπάρτη
- Ο Κρεσφόντης παίρνει τη Μεσσηνία
Μεσσηνία: Συνύπαρξη Αχαιών και Δωριέων
Σε αντίθεση με την Αργολίδα και τη Λακωνία, στη Μεσσηνία οι Αχαιοί δεν υποδουλώνονται. Αντίθετα, κρατούν τις περιουσίες και τα δικαιώματά τους. Επιπλέον, ο Κρεσφόντης χτίζει μια νέα πρωτεύουσα, τη Στίκλο, και παντρεύεται την κόρη του Αρκάδιου βασιλιά, ώστε να ενισχύσει τη νομιμότητά του. Παράλληλα, προσπαθεί να ενσωματώσει τους ντόπιους και να κυβερνήσει δίκαια.
Πραξικόπημα και Δυναστικές Αλλαγές
Ωστόσο, η πολιτική του Κρεσφόντη δεν αρέσει στους πλούσιους, και ιδιαίτερα στους Δωριείς. Γι’ αυτό, ο Πολυφάντης, που ήταν Δωριεύς ευγενής, δολοφονεί τον Κρεσφόντη και τους γιους του, ενώ στη συνέχεια παντρεύεται τη χήρα του, τη Μερόπη. Παρ’ όλα αυτά, ο μικρός γιος, ο Αίπετος, καταφέρνει να διαφύγει στην Αρκαδία.
Η Επιστροφή του Αιπέτου και η Νέα Δυναστεία
Όταν ενηλικιώνεται ο Αίπετος, επιστρέφει με τη βοήθεια Αρκάδων, Αχαιών και Σπαρτιατών. Παίρνει πίσω τον θρόνο και τιμωρεί τους υπαίτιους. Ο Αίπετος και οι απόγονοί του (Ιεπιτίδαι) διαχωρίζονται από την δωρική ταυτότητα και ταυτίζονται με τους Αχαιούς.
Επανεκκίνηση της Αχαικής Παράδοσης
Η δυναστεία αυτή ενισχύει τις αχαικές παραδόσεις και θρησκευτικές λατρείες. Οι Δωριείς χάνουν σιγά-σιγά τα προνόμιά τους. Οι βασιλείς της Μεσσηνίας τιμούν ήρωες της αχαικής παράδοσης και χτίζουν ιερά. Η πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής γίνεται πλέον αχαική, παρά την αρχική δωρική κατάκτηση.
Η Καθημερινή Ζωή και οι Θρησκευτικές Λατρείες
Οι Μεσσήνιοι βασιλείς ιδρύουν ιερά, ενώ παράλληλα αναβιώνουν τοπικές λατρείες και καθιερώνουν νέες γιορτές. Επιπλέον, η βασιλική οικογένεια συμμετέχει σε ετήσιες θυσίες και μυστηριακές τελετές. Ακόμη, ο αμπελώνας της Μαθώνης και τα έθιμα γύρω από τον ποταμό Πάμισο γίνονται σημεία αναφοράς για τη νέα ταυτότητα της περιοχής.
Αντίθεση με τη Σπάρτη και Κοινωνική Ανταγωνιστικότητα
Στη Σπάρτη, οι Δωριείς διατηρούν την εξουσία και οι Αχαιοί είναι υποτελείς ή ελεύθεροι χωρίς πολιτικά δικαιώματα (Περίοικοι). Στη Μεσσηνία συμβαίνει το αντίθετο: οι Αχαιοί κυριαρχούν και οι Δωριείς ενσωματώνονται προοδευτικά. Αυτό δημιουργεί εντάσεις, ειδικά με τη γειτονική Σπάρτη, και οδηγεί σε συγκρούσεις τις επόμενες δεκαετίες.
Συμπέρασμα
Η Μεσσηνία στα Σκοτεινά Χρόνια παρουσιάζει ένα μοναδικό παράδειγμα αλληλεπίδρασης ελληνικών φύλων. Ενώ αλλού οι Δωριείς κυριαρχούν, στη Μεσσηνία οι Αχαιοί διατηρούν την ταυτότητά τους και αφομοιώνουν τελικά τους Δωριείς. Αυτό το χαρακτηριστικό καθόρισε την ιστορία της περιοχής και τις σχέσεις της με τη Σπάρτη για αιώνες.
**Σημείωση: Η αφήγηση βασίζεται σε αρχαίες παραδόσεις και μύθους, ιδιαίτερα όσον αφορά τις λεπτομέρειες για βασιλικές δυναστείες και πρόσωπα. Τα γενικά χαρακτηριστικά της εποχής και η διατήρηση της αχαϊκής ταυτότητας στη Μεσσηνία επιβεβαιώνονται από την αρχαιολογική και επιστημονική έρευνα, αλλά οι επιμέρους ιστορίες δεν τεκμηριώνονται με σύγχρονα ιστορικά στοιχεία.
Βιβλιογραφία
- Μεσσηνία – Wikipedia
- Greek Dark Ages – Wikipedia (Αγγλικά)
- Dorian invasion – Wikipedia (Αγγλικά)
- Παυσανίας, Μεσσηνιακά (αναφορές στις αρχαίες δυναστείες και μύθους)
- Ιστορία του Θουκυδίδη (αναφορές στους Μεσσηνίους και τους Δωριείς)
