Ποιο είναι το έργο «Οι Σπαθοφόροι» της Μυκηναϊκής τέχνης;
Το έργο «Οι Σπαθοφόροι» αποτελεί παράσταση πάνω σε κρατήρα, ένα μεγάλο δίωτο αγγείο που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες σε τελετές και συμποσιακές συγκεντρώσεις. Οι μορφές που απεικονίζονται φέρουν σπαθιά, μακριά μαλλιά και διακοσμημένους μανδύες με κουκκίδες.
Για δεκαετίες, οι ερευνητές πίστευαν ότι απεικονίζουν άνδρες πολεμιστές. Ωστόσο, νέα στοιχεία δείχνουν ότι μπορεί στην πραγματικότητα να πρόκειται για γυναίκες με τελετουργικούς ρόλους.
Πώς η Michel επανερμήνευσε την εικονογραφία;
Η αρχαιολόγος Nicoletta Antognelli Michel από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ντάρμστατ ανέλυσε λεπτομερώς τα εικονιστικά στοιχεία. Στη Μυκηναϊκή εικονογραφία, τα μακριά μαλλιά και οι μανδύες με διακοσμητικά μοτίβα είναι χαρακτηριστικά των γυναικείων μορφών.
Παρόλα αυτά, οι ερευνητές θεώρησαν τις μορφές ανδρικές επειδή κρατούν σπαθιά — σύμβολα που μέχρι τώρα συνδέονταν αποκλειστικά με πολεμικούς ρόλους. Η Michel προτείνει μια διαφορετική ανάγνωση: τα σπαθιά συμβολίζουν τελετουργική ισχύ και γυναικεία εξουσία σε θρησκευτικά συμφραζόμενα, όχι στρατιωτική δράση.
Ποιος ήταν ο ρόλος των γυναικών στη Μυκηναϊκή κοινωνία;
Η έρευνα της Michel συνδέει το έργο με τον τελετουργικό ρόλο των γυναικών στον Αιγαιακό πολιτισμό, καθώς οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά σε θρησκευτικές πομπές και τελετές, ενώ παράλληλα κατείχαν σημαντική θέση σε ποικίλες λατρευτικές πρακτικές, ενισχύοντας έτσι τον ρόλο τους στη Μυκηναϊκή κοινωνία.
Η παρουσία σπαθιών σε γυναικείες μορφές, λοιπόν, ενδέχεται να δηλώνει ιερατική εξουσία και συμβολική προστασία, αντί για πραγματική στρατιωτική δράση.
Γιατί η ερμηνεία αυτή αλλάζει την ιστορική εικόνα;
Μέχρι σήμερα, η Μυκηναϊκή κοινωνία παρουσιαζόταν κυρίως μέσα από ανδροκεντρικούς φακούς, δίνοντας έμφαση στους πολεμιστές, στους ηγεμόνες και στην πολεμική ισχύ. Αν όμως οι «Σπαθοφόροι» είναι γυναίκες, τότε οι γυναικείες μορφές δεν περιορίζονταν σε παθητικούς ρόλους· αντίθετα, συμμετείχαν ενεργά σε θρησκευτικά και τελετουργικά δρώμενα με κύρος και εξουσία.
Πώς συνδέεται η ανάλυση της Michel με προηγούμενες έρευνες;
Η Michel οικοδομεί πάνω στο έργο της Louise Steel από το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας. Η Steel είχε ήδη παρατηρήσει ότι:
- Οι μορφές έχουν μακριά μαλλιά και μανδύες — παραδοσιακά γυναικεία χαρακτηριστικά.
- Η τοποθέτηση του σπαθιού διαγώνια στο στήθος παραπέμπει σε τελετουργική, όχι στρατιωτική χρήση.
Αν οι αναλύσεις τους επιβεβαιωθούν, τότε η ερμηνεία της Μυκηναϊκής τέχνης και κοινωνίας χρειάζεται ριζική αναθεώρηση, ειδικά ως προς τον ρόλο των γυναικών.
