Επαναστατική έρευνα: Τεχνητή νοημοσύνη και ραδιοχρονολόγηση αποκαλύπτουν νέα δεδομένα για τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας

Νέα επαναστατική μελέτη αλλάζει τα δεδομένα

Μια καινοτόμα έρευνα υπό την καθοδήγηση του Καθηγητή Mladen Popović του Πανεπιστημίου του Groningen αμφισβητεί καθιερωμένες απόψεις για την ηλικία και την πατρότητα των Χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE, αξιοποιεί τεχνητή νοημοσύνη (AI) αιχμής σε συνδυασμό με βελτιωμένες μεθόδους ραδιοχρονολόγησης, επιτρέποντας ακριβέστερο υπολογισμό της ηλικίας των αρχαίων χειρογράφων—με ορισμένα να χρονολογούνται έως και 150 χρόνια παλαιότερα από προηγούμενες εκτιμήσεις.

Τι είναι τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας;

Τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, που ανακαλύφθηκαν στις σπηλιές του Κουμράν μεταξύ 1946 και 1947, αποτελούν τα αρχαιότερα διασωθέντα κείμενα της Εβραϊκής Βίβλου. Τα κείμενα είναι κυρίως γραμμένα στα εβραϊκά, με ορισμένα αποσπάσματα στα αραμαϊκά και τα ελληνικά, και περιλαμβάνουν θρησκευτικές γραφές, νομικά κείμενα και αρχαία ημερολόγια. Η αρχική τους χρονολόγηση τοποθετούνταν μεταξύ του 3ου αιώνα π.Χ. και του 2ου αιώνα μ.Χ.

Η πρόοδος της τεχνολογίας στη χρονολόγηση

Παραδοσιακά, οι ειδικοί βασίζονταν στην παλαιογραφία (ανάλυση του γραφικού χαρακτήρα) για να εκτιμήσουν την ηλικία των χειρογράφων. Αργότερα, η ραδιοχρονολόγηση (άνθρακας-14) παρείχε μεγαλύτερη ακρίβεια, αλλά τα αποτελέσματα επηρεάστηκαν αρνητικά λόγω επεξεργασίας των χειρογράφων με καστορέλαιο στα μέσα του 20ού αιώνα. Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές καθάρισαν προσεκτικά 30 θραύσματα, απομακρύνοντας τη μόλυνση, και από αυτά τα 27 παρείχαν αξιόπιστα αποτελέσματα.

Η τεχνητή νοημοσύνη Enoch συνδυάζει ανάλυση εικόνας και ραδιοχρονολόγηση για ακριβέστερη χρονολόγηση των Χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας.

Η τεχνητή νοημοσύνη «Ενώχ» και τα ευρήματα

Για να επεκτείνουν τα όρια της ιστορικής χρονολόγησης, η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε ένα AI μοντέλο με το όνομα «Ενώχ» (Enoch), εμπνευσμένο από τη βιβλική μορφή της σοφίας. Εκπαιδεύτηκε σε 62 εικόνες υψηλής ανάλυσης από 24 χειρόγραφα, ώστε να αναγνωρίζει λεπτές διαφορές στον γραφικό χαρακτήρα. Δοκιμάστηκε σε 135 χειρόγραφα που δεν είχαν προηγουμένως χρονολογηθεί και τα αποτελέσματά του συμφώνησαν με τις εκτιμήσεις ειδικών παλαιογράφων στο 79% των περιπτώσεων.

«Η τεχνολογία αυτή είναι σαν να ανοίγουμε μια χρονομηχανή προς τον αρχαίο κόσμο», δήλωσε ο καθηγητής Popović. «Μας φέρνει πιο κοντά από ποτέ στους ανθρώπους που έγραψαν τις πρώτες εκδοχές της Βίβλου.»

Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Το χειρόγραφο 4Q114, με αποσπάσματα από το Βιβλίο του Δανιήλ, που είχε τοποθετηθεί παλιότερα στο τέλος του 2ου αι. π.Χ., τώρα με βάση το AI φαίνεται να γράφτηκε μεταξύ 230–160 π.Χ., δηλαδή πολύ πιο κοντά στην εποχή του συγγραφέα.
• Διαπιστώθηκε ότι τα στυλ γραφής της ασμοναϊκής και της ηρωδιανής περιόδου συνυπήρχαν για μεγαλύτερο διάστημα απ’ ό,τι θεωρούσαμε.
• Ένα θραύσμα του Εκκλησιαστή χρονολογήθηκε στην παραδοσιακή εποχή συγγραφής του, ενισχύοντας τις ιστορικές εκτιμήσεις.

Νέες προοπτικές για την επιστήμη και την πολιτιστική κληρονομιά

Η ερευνητική ομάδα θεωρεί ότι η μέθοδος Enoch μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλα αρχαία χειρόγραφα, προσφέροντας μια μη επεμβατική εναλλακτική στη ραδιοχρονολόγηση και ανοίγοντας νέους ορίζοντες για τη μελέτη της αρχαίας γραπτής κληρονομιάς.

Η συνδυαστική αυτή καινοτομία τεχνητής νοημοσύνης και αρχαιολογίας όχι μόνο μετασχηματίζει την κατανόησή μας για τη βιβλική ιστορία, αλλά και δίνει νέες δυνατότητες στη μελέτη της παγκόσμιας λογοτεχνικής και θρησκευτικής κληρονομιάς με πρωτοφανή ακρίβεια.

Βιβλιογραφία:
Popović M, Dhali MA, Schomaker L, van der Plicht J, Lund Rasmussen K, La Nasa J, et al. (2025) Dating ancient manuscripts using radiocarbon and AI-based writing style analysis. PLoS One 20(6): e0323185. doi:10.1371/journal.pone.0323185

Εικόνα εξωφύλλου:
Dead Sea Scroll 28a from Qumran Cave 1, complete, the Jordan Museum in Amman. Public domain, By Leman Altuntaş