Εισαγωγή: Ποιοι Ήταν οι Δάκες;
Η ιστορία των Δακών ξεκινά στις βόρειες Βαλκανικές περιοχές. Εκεί, πυκνά δάση, ποτάμια και πλούσια μεταλλεύματα γέννησαν έναν λαό που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα. Στα σύνορα με τη Μαύρη Θάλασσα, οι Δάκες έγιναν γνωστοί κυρίως για τις σκληρές συγκρούσεις τους με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το σημερινό έδαφος της Ρουμανίας, της Μολδαβίας και τμημάτων της Ουγγαρίας και Ουκρανίας ήταν η αρχαία Δακία. Εκεί άνθησαν, μεταμορφώθηκαν και τελικά πέρασαν στη λήθη.
Η Γη των Πολλών Φυλών
Η Δακία περιελάμβανε ορεινές περιοχές και εύφορες πεδιάδες. Κατοικήθηκε από διάφορες φυλές, που σπάνια ζούσαν ενωμένες. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ενιαίο “έθνος” των Δακών, καθώς η λέξη “Δάκες” ήταν ρωμαϊκός όρος για πλήθος εθνοτήτων. Οι Έλληνες τους ονόμαζαν “Γέτες”. Συχνά, οι επιστήμονες συζητούν αν υπήρχε συγγένεια με τους Θράκες. Ο Ηρόδοτος περιέγραψε τους Δάκες ως συγγενείς αλλά και πολύ διαφορετικούς.
Από Πότε Υπήρχαν οι Δάκες;
Οι ρίζες των Δακών παραμένουν ασαφείς. Μπορεί να ζούσαν στην περιοχή ήδη από τη Εποχή του Χαλκού, αλλά τα δεδομένα είναι αρχαιολογικά. Πιθανόν προέρχονταν από τη νότια Ουκρανία ή την Ανατολία. Τον 8ο – 7ο αιώνα π.Χ., οι πρώτες δακικές κοινότητες εμφανίζονται σε μικρούς οικισμούς κοντά σε ποτάμια και λόφους.
Οι Έλληνες και οι Δάκες
Την ίδια περίοδο, ιδρύονται ελληνικές αποικίες στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Οι πρώτες επαφές φέρνουν επιρροές στον υλικό πολιτισμό των Δακών, κυρίως στα παράλια. Οι εσωτερικές φυλές διατηρούν δικά τους έθιμα, αλλά τα παράκτια ελίτ υιοθετούν ελληνικά στοιχεία.
Επιρροές και Συγκρούσεις
Οι Δάκες δέχονται επιδράσεις από τους Σαρμάτες, συγγενικούς λαούς των Σκυθών. Οι οικισμοί τους οργανώνονται συχνά σε λόφους με οχυρώσεις. Ενώνουν δυνάμεις σε συμμαχίες χωρίς σταθερή δομή. Οι Έλληνες εμπορεύονται με τους ντόπιους, ενώ οι Πέρσες του Δαρείου περνούν πρόσκαιρα από την περιοχή. Οι Σκύθες κάνουν επιδρομές και αφήνουν πολιτισμικά ίχνη.
Η Μακεδονική και Κελτική Πρόκληση
Ο Μέγας Αλέξανδρος υποτάσσει προσωρινά τους Γέτες το 335 π.Χ., αλλά η κυριαρχία του δεν διαρκεί. Ο Λυσίμαχος, διάδοχος του Αλεξάνδρου, αιχμαλωτίζεται από τους Δάκες, γεγονός που δείχνει την πολεμική τους δύναμη. Τον 4ο-2ο αιώνα π.Χ., οι Κέλτες καταφθάνουν από το βορρά, πολεμούν αλλά και αφομοιώνονται. Βρίσκουμε αντικείμενα που συνδυάζουν κελτικά και δακικά στοιχεία, δείχνοντας ειρηνική συνύπαρξη.
Η Άνοδος του Βουρεβίστα
Οι συνεχείς πιέσεις οδηγούν στη δημιουργία βασιλείου με αρχηγό τον Βουρεβίστα γύρω στο 84 π.Χ. Καταφέρνει να ενώσει πολλές φυλές και διώχνει τους Κέλτες. Κατακτά ελληνικές αποικίες και συμμαχεί με τον Πομπήιο εναντίον του Ιουλίου Καίσαρα. Ο θάνατός του οδηγεί στη διάσπαση του βασιλείου. Διάφοροι βασιλείς, όπως ο Κότισος, διαπραγματεύονται ή συγκρούονται με τη Ρώμη.
Οι Ρωμαϊκοί Πόλεμοι και η Πτώση της Δακίας
Τον 1ο αιώνα μ.Χ., οι Δάκες εκμεταλλεύονται τις κρίσεις της Ρώμης και εισβάλλουν σε ρωμαϊκά εδάφη. Ο Δομιτιανός συγκρούεται με τους Δάκες, που νικούν στην πρώτη μάχη της Τάπας αλλά χάνουν στη δεύτερη. Γίνονται φόρου υποτελείς αλλά κρατούν σχετική ανεξαρτησία. Ο Τραϊανός ξεκινά δύο μεγάλες εκστρατείες (101-106 μ.Χ.) και κατακτά τη Δακία, αφιερώνοντας τη νίκη στη Στήλη του Τραϊανού.
Η Ρωμαϊκή Εποχή της Δακίας
Οι Ρωμαίοι καταστέλλουν βίαια τις εξεγέρσεις, ενώ αριστοκράτες και ιερείς υιοθετούν ρωμαϊκά ήθη. Ο χρυσός της Δακίας τροφοδοτεί τη ρωμαϊκή οικονομία. Μερικές περιοχές παραμένουν ανεξάρτητες και συνεχίζουν επιδρομές. Η Ρωμαϊκή Δακία οχυρώνεται και εκρωμαΐζεται. Οι οικισμοί γύρω από τα στρατόπεδα γίνονται νέες πόλεις. Το τοπίο αλλάζει, καθώς στρατιωτικές πόλεις αντικαθιστούν τους πύργους των Δακών.
Πολιτισμός και Θρησκεία των Δακών
Οι Δάκες διακρίνονται για την τέχνη τους, ειδικά στη χρυσοχοΐα και την κατασκευή κοσμημάτων με φυσικά μοτίβα, όπως δράκους και λύκους. Δημιουργούν ιδιαίτερα κεραμικά και αρχιτεκτονικά οικοδομήματα, όπως πύργους. Η θρησκεία τους είναι πολύπλοκη. Λατρεύουν τον Ζάλμοξι, θεότητα αθανασίας, αλλά και άλλους, όπως τον Ζβελσούρδο και τη μυστηριώδη Μένδιδα. Οι ιερείς αποτελούν ιδιαίτερη τάξη. Μετά την κατάκτηση, οι ντόπιοι θεοί συνυπάρχουν με τους ρωμαϊκούς.
Η Ύστερη Εποχή και η Εξαφάνιση των Δακών
Τον 3ο αιώνα, οι γερμανικές εισβολές οδηγούν τους Ρωμαίους στην εγκατάλειψη της Δακίας. Το όνομα “Δακία” επιβιώνει σε ρωμαϊκές επαρχίες νοτιότερα. Σταδιακά, οι Δάκες συγχωνεύονται με νέους λαούς, όπως τους Γότθους και τους Ούννους. Ο Χριστιανισμός διαδίδεται και η ταυτότητα των Δακών ατονεί.
Κληρονομιά των Δακών
Παρά την εξαφάνιση, το αποτύπωμα των Δακών παραμένει ζωντανό στη μνήμη της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι σύγχρονοι λαοί της Ρουμανίας, της Μολδαβίας και της Ουγγαρίας διατηρούν παραδόσεις και μνήμες από τον δακικό πολιτισμό. Η ιστορία των Δακών αποτελεί σύμβολο αντίστασης και πολιτιστικής συνύπαρξης.
