Ρωμαϊκά «κηροσβεστήρια» ή αδράχτια; Η ανατροπή της αρχαιολογίας

Χρονολόγιο

• 1ος αι. π.Χ. – 3ος αι. μ.Χ. → Χρονολόγηση μεταλλικών γάντζων από ρωμαϊκές θέσεις στην Ισπανία.
• 4ος αι. μ.Χ. → Μωσαϊκό La Olmeda με απεικόνιση γυναικείου αδραχτιού με γάντζο.
• 20ός αιώνας → Ταξινόμηση αντικειμένων ως «κηροσβέστες».
• 2025 → Μελέτη Bustamante Álvarez & Menéndez Menéndez αποδεικνύει τον κλωστοϋφαντουργικό ρόλο τους.

Ρωμαϊκά εργαλεία: Από κηροσβέστες σε αδράχτια

Μια πρόσφατη μελέτη στο περιοδικό Saguntum από τις ερευνήτριες Macarena Bustamante Álvarez και Andrea Menéndez Menéndez (Πανεπιστήμιο Γρανάδας) επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα ορισμένων ρωμαϊκών μεταλλικών αντικειμένων. Αντί για «κηροσβέστες», φαίνεται ότι χρησιμοποιούνταν ως εργαλεία κλωστοϋφαντουργίας, πιθανότατα γάντζοι αδραχτιού.

Γιατί θεωρήθηκαν κηροσβέστες;

Για δεκαετίες, μικρά χάλκινα αντικείμενα με άγκιστρο και πλευρικό άξονα καταχωρίζονταν σε μουσεία ως κηροσβέστες ή «ψαλίδια». Η λανθασμένη αυτή ταυτοποίηση προέκυψε επειδή παρόμοια εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στη μεσαιωνική Ευρώπη για το σβήσιμο κεριών.

Όμως, οι ρωμαϊκοί λύχνοι λειτουργούσαν κυρίως με λάδι και όχι με κερί, ενώ τα αντικείμενα είναι πολύ μικρά για να σβήσουν φλόγες. Επίσης, το άγκιστρο δεν εξυπηρετεί καμία λειτουργία σε κηροσβέστη, αλλά είναι αναγκαίο στην κλώση.

---

Η νέα ερμηνεία: Εργαλεία κλωστοϋφαντουργίας

Η μελέτη συγκρίνει τα ευρήματα με εικονογραφικές και αρχαιολογικές πηγές. Στο μωσαϊκό της βίλας La Olmeda (Παλένθια), μια γυναίκα κρατά αδράχτι με μεταλλικό γάντζο, όμοιο με τα αντικείμενα που παλαιότερα θεωρούνταν κηροσβέστες.

Οι ερευνήτριες προτείνουν ότι αυτά τα εργαλεία ανήκαν σε πιο σύνθετα συστήματα ύφανσης. Ο γάντζος συγκρατούσε το νήμα κατά την κλώση, προσφέροντας μεγαλύτερη ευκολία και σταθερότητα.

---

Τύποι αντικειμένων που μελετήθηκαν

Η έρευνα ταξινομεί τα αντικείμενα σε τρεις κατηγορίες:

• Με κωνική υποδοχή, γάντζο και πλευρικό άξονα – τα πιο διαδεδομένα, με παραδείγματα από την Augusta Emerita (Mérida).
• Απλοί γάντζοι χωρίς υποδοχές – πιθανότατα συνδεδεμένοι με ξύλινη λαβή.
• Παραλλαγή βόρειας Ιβηρικής Χερσονήσου – απλούστερης μορφής.

Βρέθηκαν σε οικιακά, ταφικά και δημόσια περιβάλλοντα, κάτι που δείχνει την ευρεία χρήση τους.

---

Το μυστήριο των ρωμαϊκών αδραχτιών

Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα της ρωμαϊκής αρχαιολογίας είναι η σπανιότητα των αδραχτιών στους χώρους ανασκαφών. Η κλώση και η ύφανση ήταν θεμελιώδεις δραστηριότητες, ιδίως για τις γυναίκες, και είχαν και συμβολικό χαρακτήρα σε γάμους και ταφικές τελετές.

Πιθανολογείται ότι τα περισσότερα αδράχτια κατασκευάζονταν από ξύλο, το οποίο δεν διατηρήθηκε στον χρόνο. Τα μεταλλικά εξαρτήματα που σήμερα θεωρούνται «κηροσβέστες» ίσως κάλυπταν αυτό το κενό.

---

Νέα προοπτική στην έρευνα

Η μελέτη δείχνει ότι η παρερμηνεία κράτησε για δεκαετίες. Η ορθή ταυτοποίηση αυτών των εργαλείων βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την κλωστοϋφαντουργική τεχνολογία και τον ρόλο της στη ρωμαϊκή κοινωνία.

Συχνές Ερωτήσεις

Βιβλιογραφία

• Bustamante Álvarez, M. & Menéndez Menéndez, A. (2025). Saguntum: Revista de Arqueología. Πανεπιστήμιο Γρανάδας.
• Wild, J.P. (2002). Textiles in Archaeology. Shire Publications.
• Gleba, M. (2008). Textile Production in Pre-Roman Italy. Oxbow Books.
• Harris, W.V. (2011). Rome’s Imperial Economy. Oxford University Press.