Εισαγωγή
Η Βίβλος περιγράφει αναλυτικά την καταγωγή των αρχαίων Ισραηλιτών. Ωστόσο, εκτός της Βίβλου, οι πηγές που αναφέρονται στο ζήτημα αυτό είναι περιορισμένες. Ένας από τους λίγους μη-βιβλικούς συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το θέμα ήταν ο Ηρόδοτος, ο «πατέρας της ιστορίας», ο οποίος έγραψε μερικές ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για την προέλευση των Ισραηλιτών.
Ηρόδοτος και η περιγραφή της Παλαιστίνης
Στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., ο Ηρόδοτος συνέγραψε τις Ιστορίες. Σε ένα σημείο, περιγράφει την περιοχή που οι Έλληνες ονόμαζαν «Παλαιστίνη», η οποία περιλάμβανε τις περιοχές των Ισραηλιτών, των Φιλισταίων και των Φοινίκων.
Ο Ηρόδοτος χρησιμοποιεί τον όρο «Φοίνικες» για να περιγράψει τους κατοίκους του τόπου από τη Συρία μέχρι την Αίγυπτο. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από τις Ιστορίες (7.89):
«Αυτό το έθνος, σύμφωνα με τον δικό τους λόγο, κατοικούσε αρχαία στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά αφού πέρασε από εκεί, εγκαταστάθηκε στις ακτές της Συρίας, όπου ακόμη κατοικεί. Αυτή η περιοχή της Συρίας και όλη η χώρα μέχρι την Αίγυπτο είναι γνωστή με το όνομα Παλαιστίνη.»
Με άλλα λόγια, ο Ηρόδοτος θεωρούσε ότι οι Φοίνικες – και κατά προέκταση οι Ισραηλίτες – προήλθαν από την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας.
Ο ισχυρισμός για την προέλευση των «Φοινίκων»
Στις Ιστορίες (1.1), ο Ηρόδοτος αναφέρει:
«Οι Πέρσες σοφοί λένε ότι οι Φοίνικες ήταν η αιτία της έχθρας. Αυτοί (λένε) ήρθαν στις θάλασσές μας από τη θάλασσα που λέγεται Ερυθρά, και αφού εγκαταστάθηκαν στη χώρα που ακόμη κατέχουν, άρχισαν να κάνουν μακρινά ταξίδια.»
Εδώ βλέπουμε πως ο Ηρόδοτος στηρίζεται σε δύο παραδόσεις: σύμφωνα με τους ίδιους τους Φοίνικες, αλλά και σύμφωνα με τους Πέρσες, η αρχική τους πατρίδα βρισκόταν στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας.
Συσχέτιση με τη Βιβλική αφήγηση
Η αφήγηση αυτή δεν ταιριάζει απόλυτα με την Έξοδο, καθώς ο Ηρόδοτος τοποθετεί την προέλευση των Φοινίκων πριν από τον μύθο της Ιούς, δηλαδή πριν από την παραμονή στην Αίγυπτο.
Το κλειδί βρίσκεται στη σημασία του όρου «Ερυθρά Θάλασσα». Στους Έλληνες της εποχής, ο όρος δεν περιοριζόταν στη σημερινή Ερυθρά Θάλασσα αλλά περιλάμβανε τον Περσικό Κόλπο, την Αραβική Θάλασσα και ακόμη και τον Ινδικό Ωκεανό.
Από τον Περσικό Κόλπο στην Παλαιστίνη
Η λεπτομέρεια αυτή συνδέεται άμεσα με τη Βιβλική αφήγηση. Σύμφωνα με τη Γένεση, ο Αβραάμ προερχόταν από την Ουρ, μια πόλη της Μεσοποταμίας, κοντά στον Περσικό Κόλπο. Για τους Έλληνες, αυτή η περιοχή ήταν τμήμα της «Ερυθράς Θάλασσας».
Έτσι, η παράδοση που καταγράφει ο Ηρόδοτος φαίνεται να αντιστοιχεί με την πορεία του Αβραάμ και της οικογένειάς του, που άφησαν την Ουρ και εγκαταστάθηκαν στη γη Χαναάν.
Συμπέρασμα
Ο Ηρόδοτος, αν και δεν αναφέρει τους Ισραηλίτες με το όνομά τους, περιγράφει μια παράδοση που μοιάζει να ταυτίζεται με τη βιβλική αφήγηση. Οι «Φοίνικες» που προήλθαν από την «Ερυθρά Θάλασσα» ίσως δεν ήταν άλλοι από τους αρχαίους Ισραηλίτες, οι οποίοι πράγματι ξεκίνησαν από την περιοχή του Περσικού Κόλπου και εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη μέσω του Αβραάμ.
