Γιατί Δεν Έχουν Σωθεί Αρχαία στη Σπάρτη;

Η Ιστορική Αλήθεια πίσω από την Εξαφάνιση της Υλικής Κληρονομιάς

---

Η Σπάρτη και τα Χαμένα της Μνημεία

Η αρχαία Σπάρτη υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πόλεις-κράτη της Ελλάδας. Κι όμως, σήμερα ελάχιστα υλικά κατάλοιπα σώζονται στη θέση της, σε αντίθεση με τις λαμπρές αρχαιολογικές ανακαλύψεις σε Αθήνα, Ολυμπία ή Δελφούς. Πού οφείλεται αυτή η έλλειψη;

---

Τα Μνημεία που Υπήρχαν

Στην αρχαιότητα, η Σπάρτη διέθετε εντυπωσιακούς ναούς, αγάλματα, δημόσια οικοδομήματα και περίφημες επιγραφές. Ο ναός της Χαλκιοίκου Αθηνάς, το ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα και το Θέατρο της Σπάρτης ήταν γνωστά σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Αμέτρητα αγάλματα και αναθήματα στόλιζαν τους δρόμους και τα ιερά της.

---

Πότε και Πώς Ξεκίνησε η Καταστροφή;

Η φθορά των μνημείων της Σπάρτης δεν ξεκίνησε ξαφνικά ούτε οφείλεται σε ένα πρόσωπο ή γεγονός.
Η καταστροφή υπήρξε διαχρονική και πολύπλευρη:

1. Ρωμαϊκή Περίοδος

• Πολλά έργα τέχνης και αγάλματα μεταφέρθηκαν στη Ρώμη ως λάφυρα.
• Ο Παυσανίας, τον 2ο αι. μ.Χ., βρίσκει ήδη εγκαταλειμμένες περιοχές και ερειπωμένους ναούς.

2. Πρώιμοι Χριστιανικοί και Βυζαντινοί Χρόνοι

• Πολλοί ναοί γκρεμίζονται ή μετατρέπονται σε εκκλησίες.
• Αρχαίο οικοδομικό υλικό χρησιμοποιείται σε νέες κατασκευές (π.χ. για σπίτια, εκκλησίες, τείχη).

3. Μεσαίωνας & Οθωμανική Περίοδος

• Η περιοχή της Σπάρτης συρρικνώνεται σε μικρούς οικισμούς.
• Πολλά ερείπια λεηλατούνται ή θάβονται, ενώ σεισμοί και πλημμύρες προκαλούν επιπλέον ζημιές.
• Ο λίθος των αρχαίων μνημείων χρησιμοποιείται ξανά και ξανά για καθημερινές ανάγκες.

---

Η Εποχή των Περιηγητών και η Δράση του Μισέλ Φουρμόν

Στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα, ξένοι περιηγητές και συλλέκτες φτάνουν στη Σπάρτη, αναζητώντας επιγραφές και αρχαία αντικείμενα.

Ο Μισέλ Φουρμόν (Michel Fourmont), απεσταλμένος του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ’ το 1729-1730, καταγράφει και αποκολλά επιγραφές, συχνά αδιαφορώντας για την καταστροφή που προκαλεί.
Δεν ευθύνεται μόνο αυτός για την απώλεια:

• Η λεηλασία και η επαναχρησιμοποίηση των υλικών ξεκινούν αιώνες πριν τον Φουρμόν.
• Η δράση του υπήρξε μία ακόμη “πληγή” στη μακραίωνη διάβρωση της αρχαίας πόλης, όχι η αρχή ή το τέλος της.

---

Γιατί Χάθηκαν τα Μνημεία της Σπάρτης;

• Φυσικές καταστροφές: Σεισμοί, πλημμύρες, διάβρωση.
• Επαναχρησιμοποίηση υλικών: Οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν τις πέτρες των αρχαίων κτιρίων για να χτίσουν νέες κατασκευές.
• Λεηλασία και μεταφορά: Αγάλματα και επιγραφές μεταφέρθηκαν στο εξωτερικό, ιδίως στη ρωμαϊκή περίοδο και από Ευρωπαίους συλλέκτες αργότερα.
• Εγκατάλειψη και λήθη: Η περιοχή της αρχαίας πόλης ερημώθηκε σταδιακά και τα μνημεία αφέθηκαν στη φθορά του χρόνου.

---

Τι Σώζεται Σήμερα και Πού Βρίσκεται

• Λείψανα ναών και βάσεις αγαλμάτων έχουν βρεθεί στις σύγχρονες ανασκαφές.
• Κάποιες επιγραφές και αρχαία αντικείμενα σώζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης και σε συλλογές του εξωτερικού, όπως στη Βασιλική Βιβλιοθήκη του Παρισιού.
• Τα πιο εντυπωσιακά κατάλοιπα που μπορεί να δει κανείς σήμερα είναι το αρχαίο θέατρο, τα ερείπια του ιερού της Αρτέμιδος Ορθίας και ορισμένα τμήματα τειχών.

---

Συμπέρασμα

Η φτωχή εικόνα της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Σπάρτης δεν οφείλεται σε έναν άνθρωπο ή σε ένα γεγονός, αλλά σε μια αλυσίδα ιστορικών, φυσικών και κοινωνικών παραγόντων που δρούσαν για πάνω από 2.000 χρόνια.
Παρά τα λίγα σωζόμενα μνημεία, το πνεύμα, η ιστορία και οι μύθοι της Σπάρτης παραμένουν ζωντανοί και εμπνέουν μέχρι σήμερα.