Στην καρδιά του Αφγανιστάν, στην αρχαία πόλη που κάποτε ήταν γνωστή ως Αλεξάνδρεια στην Αραχωσία, διασώζεται μια μαρτυρία που γεφυρώνει δύο σπουδαίους αρχαίους πολιτισμούς. Συγκεκριμένα, η Ελληνική Επιγραφή του Ασόκα στο Κανταχάρ είναι ένα δίγλωσσο διάταγμα. Φέρει πάνω του γραφή στην Ελληνική και την Αραμαϊκή γλώσσα, από τον Ινδό αυτοκράτορα Ασόκα της δυναστείας των Μαουρύα. Χρονολογείται περίπου γύρω στο 258–256 π.Χ. Αυτό το εύρημα δεν αποτελεί απλώς μια αρχαιολογική ανακάλυψη. Αλλά αναδεικνύει ένα φωτεινό παράθυρο στην κοσμοπολίτικη ζωή και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις των Ελλήνων, ιδίως αυτών που παρέμειναν στην Κεντρική Ασία αιώνες μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ιστορικό Πλαίσιο: Οι Έλληνες στην Κεντρική Ασία
Η παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή ξεκίνησε με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον 4ο αιώνα π.Χ.. Και με την ίδρυση της Αλεξάνδρειας στην Αραχωσία, της σημερινής Κανταχάρ. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, και μετά την επικράτηση της αυτοκρατορίας των Μαουρύα, ο εγγονός του ιδρυτή της, ο Ασόκα, έγινε Βουδιστής. Θέτοντας ως στόχο να διαδώσει τη διδασκαλία του, το Ντάρμα, σε ολόκληρη την επικράτειά του. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο, για να γίνει κατανοητός από τους Ελληνόφωνους πληθυσμούς. Επέλεξε να μεταφράσει τα διατάγματά του και στα Ελληνικά.
Το Περιεχόμενο και η Σημασία της Επιγραφής
Αξίζει να σημειωθεί ότι το κεντρικό μήνυμα της επιγραφής είναι η προώθηση της «Ευσέβειας». Όρος που είναι στο Ελληνικό κείμενο για να αποδώσει την πολύπλοκη Βουδιστική έννοια του «Ντάρμα». Στο πλαίσιο αυτό, ο Ασόκα διακηρύσσει την αποκήρυξη της βίας, την εγκράτεια, τον σεβασμό προς τους γονείς και τους πρεσβύτερους, καθώς και την καλοσύνη προς όλους τους ανθρώπους και τα ζώα. Η χρήση εξελιγμένης φιλοσοφικής ορολογίας στα Ελληνικά αποδεικνύει όχι μόνο την ύπαρξη μιας ακμάζουσας Ελληνικής κοινότητας, αλλά και το υψηλό πνευματικό της επίπεδο.
Αυτή η επιγραφή αποτελεί, αναμφίβολα, την πρωιμότερη απτή απόδειξη του διαλόγου μεταξύ του Ελληνισμού και του Βουδισμού. Καθώς πρόκειται για μια πολιτισμική όσμωση που προηγήθηκε κατά πολύ της διάδοσης του Βουδισμού προς τη Δύση. Ακριβώς για αυτόν τον σπουδαίο λόγο, σήμερα το φυλάνε στο Εθνικό Μουσείο της Καμπούλ ως ανεκτίμητο κειμήλιο της παγκόσμιας κληρονομιάς. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, εξάλλου, η Ελληνική Επιγραφή του Ασόκα στο Κανταχάρ παραμένει ένα ισχυρό σύμβολο της γόνιμης συνάντησης των πολιτισμών. Και, κατ’ επέκταση, της διαχρονικής αναζήτησης του ανθρώπου για έναν ενάρετο βίο.
