Η Κατάρα του Οίκου του Ατρέα: Ένας Κύκλος Αίματος, Προδοσίας και Τιμωρίας

Η Κατάρα του Οίκου του Ατρέα, γνωστή και ως η Κατάρα των Ατρειδών, είναι ένας από τους πιο σκοτεινούς και, ταυτόχρονα, τραγικούς μύθους της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας. Είναι για μία αλυσίδα από φρικιαστικά εγκλήματα, προδοσίες καθώς και θεϊκές τιμωρίες. Οι οποίες βασάνισαν πέντε διαδοχικές γενιές μιας από τις πιο ισχυρές βασιλικές οικογένειες της Μυκηναϊκής εποχής. Η κατάρα αυτή κορυφώθηκε με τα γεγονότα του Τρωικού Πολέμου αλλά και με τα επακόλουθά τους.

Η ιστορία αυτή ενέπνευσε τους μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές, όπως τον Αισχύλο (με την τριλογία του, την Ορέστεια), τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη. Οι οποίοι εξερεύνησαν τα όρια της ανθρώπινης ύβρεως, της θείας δίκης και της μοίρας.

Η κατάρα του Οίκου του Ατρέα δεν ξεκίνησε με τον Ατρέα, αλλά με τον προπάππο του, τον Τάνταλο.

Πρώτη Γενιά: Η Ύβρις του Τάνταλου

• Το Έγκλημα: Ο Τάνταλος, βασιλιάς της Φρυγίας και γιος του Δία, ήταν τόσο αγαπητός στους θεούς, ώστε τον καλούσαν να δειπνήσει μαζί τους στον Όλυμπο. Ωστόσο, θέλοντας να δοκιμάσει την παντογνωσία τους και διαπράττοντας την απόλυτη ύβρη, έσφαξε τον ίδιο του τον γιο, τον Πέλοπα, τον μαγείρεψε και τον σέρβιρε ως γεύμα στους θεούς.
• Η Τιμωρία: Οι θεοί, εκτός από τη θεά Δήμητρα, η οποία, από τη λύπη της για τη χαμένη Περσεφόνη, δεν πρόσεξε και έφαγε τον ώμο του παιδιού, κατάλαβαν αμέσως τη φρικτή πράξη. Έτσι, ανέστησαν τον Πέλοπα, αντικαθιστώντας τον ώμο που έλειπε με έναν από ελεφαντόδοντο. Παράλληλα, καταδίκασαν τον Τάνταλο σε αιώνια τιμωρία στα Τάρταρα: να στέκεται μέσα σε μια λίμνη με νερό, το οποίο υποχωρούσε κάθε φορά που προσπαθούσε να πιει, και κάτω από οπωροφόρα δέντρα, των οποίων οι καρποί απομακρύνονταν κάθε φορά που προσπαθούσε να τους φτάσει. Με αυτόν τον τρόπο, ξεκίνησε η κατάρα που θα βάραινε τους απογόνους του.

Δεύτερη Γενιά: Η Προδοσία του Πέλοπα

• Το Έγκλημα: Ο αναστημένος Πέλοπας θέλησε να παντρευτεί την όμορφη Ιπποδάμεια, κόρη του βασιλιά Οινόμαου της Πίσας. Ο Οινόμαος, για να αποτρέψει έναν γάμο που σύμφωνα με έναν χρησμό θα του έφερνε τον θάνατο, προκαλούσε κάθε μνηστήρα σε αρματοδρομία. Την οποία πάντα κέρδιζε χάρη στα θεϊκά του άλογα, και σκότωνε τον ηττημένο. Ο Πέλοπας, για να νικήσει, δωροδόκησε τον ηνίοχο του Οινόμαου, τον Μυρτίλο. Υποσχόμενος να του δώσει το μισό βασίλειο και το δικαίωμα να περάσει την πρώτη νύχτα με την Ιπποδάμεια. Ο Μυρτίλος σαμποτάρισε το άρμα του βασιλιά, αντικαθιστώντας τους μεταλλικούς πείρους με κέρινους. Το άρμα έγινε κομμάτια, ο Οινόμαος δεν έζησε και ο Πέλοπας κέρδισε.
• Η Κατάρα έχει συνέχεια. Αμέσως μετά, ο Πέλοπας, αντί να τηρήσει την υπόσχεσή του, δολοφόνησε τον Μυρτίλο. Τον έριξε από έναν βράχο στη θάλασσα (που από τότε πήρε την ονομασία Μυρτώο Πέλαγος). Πριν ξεψυχήσει, ο Μυρτίλος έριξε κατάρα στον Πέλοπα και ολόκληρη την οικογένειά του.

Τρίτη Γενιά: Η Μισαλλοδοξία του Ατρέα και του Θυέστη

• Το Έγκλημα: Οι γιοι του Πέλοπα, Ατρέας και Θυέστης, μισούσαν θανάσιμα ο ένας τον άλλον. Η διαμάχη τους έφτασε στο αποκορύφωμα όταν ο Θυέστης αποπλάνησε τη γυναίκα του Ατρέα, την Αερόπη, και με τη βοήθειά της έκλεψε το χρυσόμαλλο δέρας, σύμβολο της βασιλικής εξουσίας των Μυκηνών. Ο Ατρέας εξοργίστηκε. Προσποιούμενος ότι ήθελε να συμφιλιωθεί, κάλεσε τον Θυέστη σε ένα δείπνο. Εκεί, σέρβιρε στον αδελφό του για φαγητό τα σώματα των ίδιων του των γιων. Αφού ο Θυέστης έφαγε, ο Ατρέας του αποκάλυψε τη φρικτή αλήθεια. Δείχνοντάς του τα κομμένα κεφάλια και άκρα των παιδιών του.
• Η Κατάρα Βαθαίνει: Ο Θυέστης, αποσβολωμένος από τη φρίκη, έριξε κατάρα στον Ατρέα για να αφανιστεί ολόκληρο το γένος του. Στη συνέχεια, από αιμομικτική σχέση με την ίδια του την κόρη, την Πελοπία, απέκτησε έναν γιο, τον Αίγισθο, ο οποίος θα γινόταν το όργανο της εκδίκησης.

Τέταρτη Γενιά: Η Θυσία της Ιφιγένειας και η Δολοφονία του Αγαμέμνονα

• Το Έγκλημα: Ο Αγαμέμνονας, γιος του Ατρέα και αρχιστράτηγος των Ελλήνων στον Τρωικό Πόλεμο, προσέβαλε τη θεά Άρτεμη. Για να εξιλεωθεί και να επιτρέψουν οι θεοί στον Ελληνικό στόλο να αποπλεύσει για την Τροία, ο Αγαμέμνονας θυσίασε την κόρη του, την Ιφιγένεια.
• Η Εκδίκηση: Η σύζυγός του, η Κλυταιμνήστρα, δεν τον συγχώρεσε ποτέ. Κατά τη δεκάχρονη απουσία του στην Τροία, έγινε ερωμένη του Αίγισθου (του γιου του Θυέστη). Όταν ο Αγαμέμνονας επέστρεψε νικητής στις Μυκήνες, οι δυο τους τον δολοφόνησαν άγρια στο λουτρό του.

Πέμπτη Γενιά: Η Μητροκτονία και η Λύτρωση του Ορέστη

• Το Έγκλημα: Ο Ορέστης, γιος του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, μεγάλωσε εξόριστος. Όταν έγινε ενήλικας, με την παρότρυνση του θεού Απόλλωνα και τη βοήθεια της αδελφής του, Ηλέκτρας, επέστρεψε στις Μυκήνες προκειμένου να εκδικηθεί τον φόνο του πατέρα του, σκοτώνοντας τη μητέρα του, Κλυταιμνήστρα, καθώς και τον εραστή της, Αίγισθο.
• Η Λύτρωση: Η μητροκτονία, όμως, ήταν ένα από τα χειρότερα αμαρτήματα. Έτσι, οι Ερινύες, οι χθόνιες θεότητες της εκδίκησης, άρχισαν αμέσως να τον κυνηγούν ανελέητα, οδηγώντας τον στην τρέλα. Τελικά, η καταδίωξη έληξε στην Αθήνα. Εκεί, με την παρέμβαση της θεάς Αθηνάς, έγινε το πρώτο δικαστήριο, ο Άρειος Πάγος, ώστε να κριθεί η πράξη του. Οι ψήφοι των δικαστών ήταν ισοψηφία, αλλά η Αθηνά έδωσε την τελική ψήφο υπέρ του Ορέστη, αθωώνοντάς τον. Οι Ερινύες πήραν την μορφή των Ευμενίδων (καλοπροαίρετες θεότητες) και η κατάρα που είχε ξεκινήσει με τον Τάνταλο έλαβε επιτέλους τέλος.

Η Κατάρα των Ατρειδών ή Κατάρα του Οίκου του Ατρέα είναι η απόλυτη τραγωδία της κληρονομικής ενοχής. Εκεί τα εγκλήματα των προγόνων καθορίζουν τη μοίρα των απογόνων, δημιουργώντας έναν αδιάκοπο κύκλο βίας που μόνο η θεϊκή παρέμβαση και η εγκαθίδρυση της δικαιοσύνης μπόρεσαν να σπάσουν.