Τρεις βασικές προσεγγίσεις στην ερμηνεία της ψυχικής υγείας
Από τα αρχαία χρόνια, τρεις βασικές προσεγγίσεις εξηγούν τα ψυχικά φαινόμενα: η οργανική, η ψυχολογική και η ιερή ή μαγική προσέγγιση. Η τελευταία αποτέλεσε το αρχέγονο θεμέλιο κάθε ψυχοπαθολογικής ερμηνείας, εγγενές στον προλογικό ανθρώπινο νου.
Από τη Μεγάλη Μητέρα στη λατρεία του Δία
Μέχρι τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., κυρίαρχη θεότητα ήταν η Μεγάλη Μητέρα, ενώ οι σαμάνοι αντιμετώπιζαν τις ψυχικές ασθένειες με μαγικοθρησκευτικές τεχνικές. Όμως, γύρω στο 1500 π.Χ., η επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού έναντι του πελασγικού άλλαξε ριζικά τα θεολογικά και ψυχοπαθολογικά δεδομένα. Η λατρεία της Μητέρας καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τη λατρεία του Δία, πατέρα θεών και ανθρώπων.
Ο ήρωας-πολεμιστής ως ιερέας και θεραπευτής
Με τη βοήθεια του πατέρα-θεού και τις μαντικές του ικανότητες, ο ήρωας-πολεμιστής αναλάμβανε τη διάγνωση και θεραπεία των ψυχικών νόσων. Έτσι γεννήθηκε η ιερατική ψυχιατρική. Οι ψυχικές διαταραχές αποδίδονταν σε θεϊκές ή δαιμονικές δυνάμεις.
Η μαγική και ιερή ερμηνεία των ψυχικών φαινομένων
Η ιερή προσέγγιση βασίζεται στη μαγική και ανιμιστική αντίληψη του κόσμου. Ο άνθρωπος πίστευε πως όλα τα φαινόμενα συνδέονται με αόρατες δυνάμεις. Οι ψυχικές ασθένειες ήταν αποτέλεσμα αυτών των δυνάμεων, που έπρεπε να εξευμενιστούν ή να απωθηθούν μέσω τελετουργιών.
Η κοινωνική δομή και η γέννηση της ελληνικής δημοκρατίας
Η εξάπλωση των Ελλήνων στις ακτές της Μεσογείου έφερε κοινωνικές αλλαγές. Νέες τάξεις και ιδέες αναδύθηκαν, προωθώντας τη δημοκρατία και τις επιστήμες. Το κοινωνικό αυτό άνοιγμα επέτρεψε την ανάπτυξη της επιστημονικής σκέψης.
Σαμανισμός και Πυθαγόρας
Οι πρώτοι θεραπευτές χρησιμοποιούσαν εκστατικές καταστάσεις για να «επικοινωνήσουν» με τα πνεύματα. Ο Πυθαγόρας θεωρείται πατέρας της Ψυχολογίας, δίνοντας έμφαση στην αρμονία του νου, στη μουσικοθεραπεία και στα βότανα. Η διδασκαλία του επηρέασε τον Ιπποκράτη και τη γέννηση της επιστημονικής ιατρικής.
Μελάμπους και Ασκληπιός: Θεραπευτές ανάμεσα σε μύθο και ιστορία
Ο Μελάμπους ήταν ο πρώτος γνωστός ιερέας-ψυχίατρος που, σύμφωνα με τον μύθο, κατανοούσε τη γλώσσα των ζώων και χρησιμοποιούσε βότανα για θεραπεία. Ο Ασκληπιός, γιος του Απόλλωνα, λατρεύτηκε ως θεός της Ιατρικής. Τα ιερά του (Ασκληπιεία) προσέφεραν θεραπείες μέσα από διατροφή, μασάζ, λουτρά, μουσική και, κυρίως, την ερμηνεία ονείρων.
Όνειρα και ψυχική υγεία
Στα αρχαία Ασκληπιεία, η θεραπεία περιλάμβανε τελετουργικό ύπνο («εγκοίμηση») και ερμηνεία ονείρων. Η πίστη στη δύναμη των ονείρων, ως μέσο επικοινωνίας με το θείο ή και ως πηγή εσωτερικής αλήθειας, παρέμεινε ισχυρή μέχρι την κλασική εποχή.
Ψυχή και νους στον Όμηρο
Στον Όμηρο, δεν υπάρχει ενιαία αντίληψη για την ψυχή. Υπάρχουν διαφορετικές «ψυχές»: η ψυχή ως ζωτική δύναμη, το θυμικό ως έδρα των συναισθημάτων, ο νους ως λογική και το μένος ως ένστικτο. Η παράνοια («Άτη») είχε υπερφυσική προέλευση και θεωρούνταν τιμωρία από τους θεούς.
Η τρέλα στην τραγωδία και στον Ηρόδοτο
Οι τραγικοί ποιητές παρουσίασαν ζωντανά την τρέλα ως θεϊκή τιμωρία, όπως στην περίπτωση του Ορέστη και του Αίαντα. Η «κάθαρση» μέσω τελετών και εξορίας αποκαθιστούσε την ηθική τάξη. Ο Ηρόδοτος, αν και αναγνωρίζει τις δεισιδαιμονικές εξηγήσεις, εισάγει και πιο γήινες, όπως το αλκοόλ ή η επιληψία.
Από την ιερή ψυχιατρική στην επιστήμη
Η ιερή ψυχιατρική διέφερε από τη δεισιδαιμονία και είχε δομημένη ερμηνεία και θεραπευτική μέθοδο. Οι εκπρόσωποί της ήταν ταυτόχρονα ιερείς και γιατροί, συγκεντρώνοντας κλινικά δεδομένα. Ο Ιπποκράτης αργότερα απέρριψε τη θεϊκή προέλευση των ασθενειών, τονίζοντας τον ρόλο της φύσης και της λογικής.
Πηγή : pmc.ncbi.nlm.nih.gov
