Η επίσημη ίδρυση της Ρώμης
Η Ρώμη συνδέεται παραδοσιακά με το έτος 753 π.Χ., την εποχή που σύμφωνα με τους θρύλους ο Ρωμύλος ίδρυσε την πόλη. Η ιστορία του Ρωμύλου και του Ρέμου, τα δίδυμα που ανατράφηκαν από τη Λύκαινα, αποτελεί θεμέλιο της ρωμαϊκής ταυτότητας.
Ωστόσο, πίσω από τον μύθο κρύβεται μια πολύ πιο σύνθετη πραγματικότητα που αφορά τις ρίζες των Λατίνων, του λαού που κατοίκησε το Λάτιο και έθεσε τις βάσεις για την άνοδο της Ρώμης.
Οι πρώτοι λαοί της Ιταλικής χερσονήσου
Η περιοχή που αργότερα θα ονομαστεί Ιταλία δεν ήταν ποτέ ενιαία στον αρχαίο κόσμο.
- Στον Βορρά ζούσαν Κελτικοί πληθυσμοί.
- Στην Κεντρική Ιταλία αναπτύχθηκαν οι Ετρούσκοι, οι Σαβίνοι και οι Ούμβροι.
- Στον Νότο υπήρχαν Έλληνες άποικοι, δημιουργώντας τη Μεγάλη Ελλάδα.
- Στο Λάτιο εμφανίστηκαν οι Λατίνοι, γύρω στο 1300 π.Χ.
Οι αρχαίοι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν όρους όπως Aborigines («οι πρωταρχικοί») και Cascus («οι αρχαίοι») για να περιγράψουν τους πρώτους κατοίκους. Δεν ήταν εθνωνύμια, αλλά χαρακτηρισμοί που αντανακλούσαν το πώς τους έβλεπαν οι μεταγενέστεροι Ρωμαίοι και Έλληνες.
Ο μύθος του Αινεία και η μίξη των λαών
Σύμφωνα με την παράδοση, οι Λατίνοι σχηματίστηκαν από τη μίξη:
- των Aborigines, που κατοικούσαν ήδη στην περιοχή, και
- των Τρώων προσφύγων που έφερε ο ήρωας Αινείας μετά την άλωση της Τροίας.
Αυτός ο μύθος προσέδιδε στη Ρώμη μια ένδοξη γενεαλογία που συνέδεε την πόλη με τον Όμηρο και τον ελληνικό κόσμο.
Η ετυμολογία του «Λατίου»
Η λέξη Latium έχει τρεις πιθανές προελεύσεις:
- Μυθολογική: Από το latere («κρύβομαι»). Ο θεός Κρόνος κρύφτηκε εκεί για να αποφύγει τον Δία. Έτσι το Λάτιο έγινε «ο κρυμμένος τόπος».
- Γεωγραφική: Από το latus («ευρύς, εκτεταμένος»), καθώς η περιοχή έχει πεδιάδες που απλώνονται ανάμεσα σε βουνά.
- Πρωτο-λατινική: Από ρίζα που σημαίνει «έλος, βάλτος». Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το Λάτιο ήταν «η χώρα των ελών».
Οι Ρωμαίοι προτιμούσαν την πρώτη εκδοχή, γιατί συνδέεται με τη θρησκεία και τον μύθο.
Η πανοπλία των Ρωμαίων και οι καταβολές της
Η μελέτη των λέξεων αποκαλύπτει την ιστορία και του στρατού:
- Ο όρος lorica hamata (αλυσιδωτός θώρακας) είναι νεότερη επινόηση. Οι Ρωμαίοι μιλούσαν για «θώρακα» (thorax) ή «αλυσίδες» (catenae).
- Η λέξη hamata προέρχεται από το hamus («άγκιστρο»), περιγράφοντας τους κρίκους του θώρακα.
- Ο Βάρρων τον αποκαλεί lorica gallica, επειδή οι Ρωμαίοι τον υιοθέτησαν από τους Γαλάτες τον 3ο αιώνα π.Χ.
Το δάνειο αυτό δείχνει πώς η Ρώμη αφομοίωνε τεχνολογίες από τους αντιπάλους της και τις έκανε καθολικές στον στρατό.
Το ξίφος Gladius και οι ιβηρικές ρίζες του
Το ξίφος Gladius Hispaniensis προήλθε από την Ιβηρική χερσόνησο.
- Οι Κέλτες εισήγαγαν μακριά σιδερένια ξίφη για κοπτικές κινήσεις.
- Οι τοπικοί λαοί τα συνδύασαν με βραχύτερα όπλα για κεντρίσματα.
- Από αυτόν τον συνδυασμό γεννήθηκε το Gladius, που συνδύαζε κοπή και κέντρισμα.
Η Ρώμη το υιοθέτησε, του έδωσε όνομα και το έκανε το πιο αναγνωρίσιμο όπλο της.
Η ιερή φλόγα της Βέστας
Η λατρεία της φωτιάς είναι πανάρχαια. Στη Ρώμη, η θεά Βέστα αντιστοιχούσε στην ελληνική Εστία.
- Οι Εστιάδες Παρθένοι είχαν ως καθήκον να διατηρούν την αιώνια φλόγα αναμμένη.
- Ο μύθος έλεγε ότι ο Αινείας έφερε τη φλόγα από την Τροία στο Λάτιο.
- Η φλόγα συμβόλιζε τη συνέχεια της πόλης και την προστασία των θεών.
Παρόμοιες λατρείες υπήρχαν και στον ιρανικό κόσμο με τον Ζωροαστρισμό, όπου το πυρ ήταν σύμβολο της αλήθειας και του θείου νόμου.
Οι Ρωμαίοι και η έννοια της συνέχειας
Είτε πρόκειται για μύθους (Αινείας, Κρόνος), είτε για υλικά στοιχεία (πανοπλία, ξίφη), είτε για λατρείες (ιερή φλόγα), η Ρώμη πάντοτε επεδίωκε να συνδέσει την ταυτότητά της με βαθύτερες ρίζες. Αυτή η μίξη παράδοσης, μύθου και δανείων έδωσε στη Ρώμη τη μοναδική της ισχύ και ανθεκτικότητα.
