Σύνοψη
- Ο σεισμός της Λισαβόνας (1755) σκότωσε 12.000–50.000 ανθρώπους.
- Το μέγεθός του εκτιμάται σήμερα σε 7,7 Ρίχτερ.
- Προκάλεσε τσουνάμι και πυρκαγιές με τεράστιες απώλειες.
- Γέννησε τη σύγχρονη σεισμολογία και σεισμική μηχανική.
- Νέα έρευνα έδειξε ότι προήλθε από «διαχωρισμό λιθόσφαιρας» στον Ατλαντικό.
Χρονολόγιο του σεισμού της Λισαβόνας
- 1 Νοεμβρίου 1755, 09:40 π.μ.: Σεισμός 7,7 Ρίχτερ με επίκεντρο στον Ατλαντικό.
- Λίγα λεπτά μετά: Καταστροφικό τσουνάμι χτυπά την ακτή.
- Ώρες αργότερα: Ξεσπούν μεγάλες πυρκαγιές στην πόλη.
- 1756 και μετά: Ο σεισμός οδηγεί στη δημιουργία της σεισμολογίας.
- 1969: Νέος μεγάλος σεισμός 7,9 Ρίχτερ στην ίδια περιοχή.
- 2023: Ανακάλυψη του μηχανισμού «διαχωρισμός λιθόσφαιρας» ως αιτίας.
Ένας σεισμός που άλλαξε την ιστορία
Το πρωί της 1ης Νοεμβρίου 1755, στις 09:40, η Λισαβόνα συγκλονίστηκε από έναν από τους πιο φονικούς σεισμούς στην παγκόσμια ιστορία. Το επίκεντρο βρισκόταν 200 χιλιόμετρα μακριά, στον Ατλαντικό Ωκεανό, κοντά στο Ακρωτήριο του Αγίου Βικεντίου. Ο σεισμός συνοδεύτηκε από τσουνάμι και καταστροφικές πυρκαγιές. Οι απώλειες ήταν ανυπολόγιστες, με εκτιμήσεις που κυμαίνονται από 12.000 έως και 50.000 νεκρούς.
Η ισχύς του φαινομένου
Για δεκαετίες, οι ειδικοί υπολόγιζαν ότι το μέγεθος του σεισμού ήταν 8,5–9 Ρίχτερ. Ωστόσο, πιο πρόσφατες εκτιμήσεις μειώνουν την ένταση σε περίπου 7,7 Ρίχτερ. Παρά τη διαφορά, οι συνέπειες παρέμειναν τεράστιες για την πόλη, το βασίλειο και ολόκληρη την Ευρώπη.
Πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες
Ο σεισμός αποσταθεροποίησε την Πορτογαλία, ενίσχυσε τις πολιτικές εντάσεις και ανέκοψε τις αποικιακές της φιλοδοξίες. Ταυτόχρονα, το γεγονός συνέβαλε στη γέννηση της σύγχρονης σεισμολογίας και της σεισμικής μηχανικής, αφού για πρώτη φορά μελετήθηκαν με επιστημονικούς όρους οι συνέπειες ενός τόσο μεγάλου σεισμού.
Η νέα επιστημονική ανακάλυψη
Μια διεθνής ερευνητική ομάδα αποκάλυψε πρόσφατα τον μηχανισμό που προκάλεσε τον μεγασεισμό. Εντόπισαν ότι ένα κομμάτι λιθοσφαιρικής πλάκας βυθιζόταν στον μανδύα του Ατλαντικού κάτω από την Ιβηρική Χερσόνησο. Αυτό το φαινόμενο, που ονομάζεται «διαχωρισμός λιθόσφαιρας», είχε παρατηρηθεί μόνο σε ηπειρωτικές περιοχές και ποτέ στον ωκεανό. Η ανακάλυψη δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Nature Geoscience.
Οι τεχνικές χαρτογράφησης
Η μελέτη βασίστηκε σε εξελιγμένες τεχνικές σεισμικής χαρτογράφησης και σε δεδομένα από:
- 387 σεισμολογικούς σταθμούς στην Ιβηρία και το Μαγκρέμπ (2007–2013).
- 24 υποθαλάσσιους σεισμογράφους ανοιχτά της νοτιοδυτικής Ιβηρίας.
Με αυτά τα στοιχεία, δημιουργήθηκε ένα μοντέλο της Γης έως βάθους 800 χλμ. Στην Υποθαλάσσια Πεδιάδα Horseshoe εντοπίστηκε μια ανωμαλία υψηλής ταχύτητας σε βάθος 250 χλμ., η οποία δείχνει βύθιση του ωκεάνιου φλοιού.
Ιστορικοί σεισμοί της περιοχής
Η ίδια περιοχή συνδέεται με ισχυρούς σεισμούς:
- 1755: Λισαβόνα – 7,7 Ρίχτερ.
- 1969: Σαν Βιντσέντσο – 7,9 Ρίχτερ.
Παρότι η επιφάνεια δεν παρουσιάζει εμφανή ρήγματα ή παραμορφώσεις, τα βαθύτερα γεωλογικά φαινόμενα φαίνεται πως κρύβουν μεγάλους κινδύνους.
Η σημασία της ανακάλυψης
Η ανακάλυψη αποδεικνύει ότι ακόμα και περιοχές χωρίς εμφανή επιφανειακά ρήγματα μπορούν να γεννήσουν καταστροφικούς σεισμούς. Αυτό αναγκάζει τους επιστήμονες να αναθεωρήσουν τα μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας και να ενσωματώσουν τις βαθύτερες διεργασίες της Γης.
Συχνές Ερωτήσεις
Αρχικές εκτιμήσεις τον τοποθετούσαν στα 8,5–9 Ρίχτερ. Οι νεότερες μελέτες τον υπολογίζουν στα 7,7 Ρίχτερ.
Οι θάνατοι υπολογίζονται μεταξύ 12.000 και 50.000, αν και τα ακριβή στοιχεία παραμένουν ασαφή.
Οδήγησε στη γέννηση της σεισμολογίας και της σεισμικής μηχανικής, αφού αποτέλεσε το πρώτο περιστατικό που μελετήθηκε με επιστημονικό τρόπο.
Οι ερευνητές απέδειξαν ότι οφείλεται σε «διαχωρισμό λιθόσφαιρας», όπου μια ωκεάνια πλάκα βυθίζεται στον μανδύα χωρίς επιφανειακά σημάδια.
Ναι. Η περιοχή νοτιοδυτικά της Ιβηρικής παραμένει ενεργή και ικανή να δώσει ισχυρούς σεισμούς, όπως το 1969.
