Σύνοψη
- Ανακαλύφθηκαν έξι σκελετοί σε ρωμαϊκή δεξαμενή στην Ηράκλεια Σιντική.
- Όλοι πέθαναν από σεισμό στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.
- Ένας νεαρός άνδρας παρουσίαζε το σπάνιο σύνδρομο Apert.
- Η μακροχρόνια επιβίωσή του δείχνει φροντίδα και κοινωνική ένταξη.
- Η πόλη εγκαταλείφθηκε σταδιακά, αφήνοντας τα θύματα άταφα.
Χρονολόγιο
- Τέλη 4ου αιώνα μ.Χ.: Σεισμός καταστρέφει την Ηράκλεια Σιντική.
- Μετασεισμική περίοδος: Η αγορά της πόλης παραμένει ανενεργή.
- 5ος αιώνας μ.Χ.: Νέος σεισμός οδηγεί στην πλήρη εγκατάλειψη της πόλης.
- 21ος αιώνας: Οι αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν τα λείψανα των θυμάτων.
Μια ματιά στον θάνατο και τη ζωή στην ύστερη ρωμαϊκή Βαλκανική
Στα ερείπια της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Ηράκλειας Σιντικής, στη σημερινή νοτιοδυτική Βουλγαρία, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως μια δραματική σκηνή από τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. Έξι ανθρώπινοι σκελετοί εντοπίστηκαν θαμμένοι κάτω από τα ερείπια της ρωμαϊκής αγοράς, θύματα ενός φονικού σεισμού. Ανάμεσά τους, ένας νεαρός άνδρας με μια σπάνια γενετική διαταραχή προκαλεί ερωτήματα για τη θέση των ατόμων με αναπηρίες στη ρωμαϊκή κοινωνία.
Η Ηράκλεια Σιντική και η μεγάλη καταστροφή
Η Ηράκλεια Σιντική υπήρξε μια ευημερούσα πόλη της ρωμαϊκής εποχής. Βρισκόταν κοντά στον ποταμό Στρούμα και ωφελούνταν από τη στρατηγική της τοποθεσία και το ήπιο κλίμα. Ωστόσο, στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ., ένας σεισμός κατέστρεψε την πόλη, όπως συνέβη και σε άλλες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου.
Μεταξύ των κατεστραμμένων κτηρίων ήταν και το ρωμαϊκό φόρουμ. Εκεί, κατέρρευσαν δύο δεξαμενές νερού. Μέσα στη μία από αυτές βρέθηκαν έξι ανθρώπινα λείψανα, σε στάσεις που υποδηλώνουν αιφνίδιο και βίαιο θάνατο.
Ποιοι ήταν οι νεκροί;
Οι σκελετοί ανήκαν σε άνδρες ηλικίας 18 έως 35 ετών. Οι πέντε ήταν στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλον, πιθανόν λόγω της κατάρρευσης της δεξαμενής. Ο έκτος βρέθηκε σε υψηλότερο επίπεδο, γεγονός που δείχνει ότι ίσως βρισκόταν σε άλλη κατασκευή ή επιχειρούσε να βοηθήσει τους άλλους.
Ο άνδρας 2Ν και το σπάνιο σύνδρομο Apert
Ο νεότερος από τους νεκρούς, που ταυτοποιήθηκε ως 2Ν, είχε ηλικία μεταξύ 18 και 25 ετών. Ξεχώριζε για τα έντονα οστικά χαρακτηριστικά του. Το κρανίο του είχε παραμορφωθεί (υψικεφαλία), ενώ παρουσίαζε σχιστίες χείλους και υπερώας και έλειπαν αρκετά δόντια.
Οι επιστήμονες κατέληξαν ότι έπασχε από σύνδρομο Apert, μια σπάνια γενετική διαταραχή που επηρεάζει την ανάπτυξη κρανίου, προσώπου και άκρων. Σήμερα σχετίζεται και με σωματικές ή διανοητικές αναπηρίες.
Τι δείχνει αυτή η ανακάλυψη για τη ρωμαϊκή κοινωνία;
Το ότι ο άνδρας 2Ν έφτασε στην ενηλικίωση είναι εντυπωσιακό. Είχε ανάγκη από συνεχή φροντίδα για βασικές του ανάγκες, ενώ πιθανόν δυσκολευόταν στην ομιλία και την επικοινωνία.
Παρά τα εμπόδια, φαίνεται πως κάποιο μέλος της οικογένειάς του ή υπηρέτης τον φρόντιζε. Η επιβίωσή του δείχνει ότι υπήρχε συμπόνια και στήριξη, ακόμη και σε μια κοινωνία όπου η αρτιμέλεια θεωρούταν σημαντικό κοινωνικό προσόν.
Ήταν συγγενείς δύο από τα θύματα;
Ένα ακόμη κρανίο, με την ένδειξη 2_3N, παρουσίαζε παρόμοιες ανωμαλίες (σχιστίες χείλους και υπερώας). Η ύπαρξη δύο ατόμων με την ίδια πάθηση σε τόσο μικρό δείγμα υποδηλώνει πιθανή συγγένεια —ίσως αδέλφια ή ξαδέλφια που βρέθηκαν μαζί τη στιγμή του σεισμού.
Πώς πέθαναν;
Όλοι οι σκελετοί παρουσίαζαν τραύματα από πρόσκρουση: κατάγματα στο κρανίο, στα πλευρά, στη σπονδυλική στήλη. Τα σημάδια υποδηλώνουν θάνατο από πτώση ή καταπλάκωση.
Ο 2Ν είχε το χέρι λυγισμένο πάνω από την κοιλιά του, σαν να προσπάθησε να προστατευτεί. Ίσως επέζησε για λίγα λεπτά ή ώρες, κάτι που αποτυπώνεται στη στάση του σώματός του.
Γιατί δεν τάφηκαν ποτέ;
Η απουσία επίσημης ταφής ίσως οφείλεται στην εγκατάλειψη της περιοχής μετά τον σεισμό. Η αγορά δεν ξαναχτίστηκε και, με την πάροδο του χρόνου, κανείς δεν ήξερε ότι τα σώματα βρίσκονταν εκεί. Ένας ακόμη σεισμός τον 5ο αιώνα οδήγησε στην οριστική παρακμή της Ηράκλειας Σιντικής.
Συχνές Ερωτήσεις
Στη νοτιοδυτική Βουλγαρία, κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα.
Στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ., πιθανότατα μεταξύ 370–395 μ.Χ.
Αναδεικνύει τις ανθρώπινες ιστορίες πίσω από τα αρχαιολογικά ευρήματα, δίνοντας “φωνή” στα θύματα.
