Ρωμαϊκά γλυπτά Κιλκίς: 87 θησαυροί σε νέα έκθεση

Σύνοψη

Νέα έκδοση παρουσιάζει 87 ρωμαϊκά γλυπτά από διαφορετικές τοποθεσίες του νομού Κιλκίς.
Έρευνα 2014–2019 υπό την καθ. Ελένη Παπαγιάννη· συμμετοχή αρχαιολόγων της ΕΦΑ Κιλκίς και ΑΠΘ.
Κορυφαία ευρήματα: Απόλλων Κιθαρωδός, Διόνυσος με φίδι, οικογενειακό σύνολο Παλατιανού, επιτύμβια ανάγλυφα και Αμαζονομαχία.
Όλα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς· εύκολη πρόσβαση για το κοινό.
Το Κιλκίς αναδεικνύεται ως μικρός αρχαιολογικός θησαυρός της ρωμαϊκής Μακεδονίας.

Βασικές χρονολογίες

1960 – Εντοπισμός «Σεμνής μητέρας» στο Παλατιανό.
1961 – Ευρήματα: Διόνυσος με φίδι (Παλατιανό) και Αμαζονομαχία (Πλατανιά Ευζώνων).
1972 – Ανακάλυψη Απόλλωνα Κιθαρωδού στο Μικρό Δάσος.
2006 – Επιτύμβιο ανάγλυφο Στρατονίκης από την Ευρωπό.
2014–2019 – Συστηματική έρευνα και τεκμηρίωση γλυπτών στον νομό Κιλκίς.

Γιατί το Κιλκίς να συνδέεται με ρωμαϊκά γλυπτά;

Συχνά, όταν μιλάμε για ρωμαϊκή γλυπτική στη Μακεδονία, το μυαλό πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη ή σε μεγάλες πόλεις. Ωστόσο, ο νομός Κιλκίς αποδεικνύει ότι οι επαρχιακές περιοχές κρύβουν πλούτο ίσης αξίας. Η νέα έκδοση «Γλυπτά ρωμαϊκών χρόνων – ευρήματα στον νομό Κιλκίς» φωτίζει αυτόν τον θησαυρό και μας προσκαλεί να τον δούμε από κοντά.

Η νέα έκδοση και το ερευνητικό πλαίσιο

Η συστηματική μελέτη της ρωμαϊκής γλυπτικής στο Κιλκίς ξεκίνησε το 2014 και ολοκληρώθηκε το 2019. Τον τόμο επιμελήθηκε η Ελένη Παπαγιάννη, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας (ΑΠΘ). Στην ομάδα συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι Δήμητρα Ακτσελή και Θώμη Σαββοπούλου, ενώ την αρχική πρωτοβουλία είχε η ομότιμη καθηγήτρια Θεοδοσία Στεφανίδου–Τιβερίου. Πολύτιμη ήταν η συνδρομή της πρώην και της νυν προϊσταμένης της ΕΦΑ Κιλκίς, Ελένης Κοτζαμποπούλου και Γεωργίας Στρατούλη αντίστοιχα.
Ο τόμος καταγράφει 87 ευρήματα σχεδόν όλων των κατηγοριών γλυπτικής, από διαφορετικές θέσεις του νομού (Παλατιανό, Ευρωπός κ.ά.).

Πού θα τα δείτε

Τα γλυπτά εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς. Η πρόσβαση είναι εύκολη και η επίσκεψη ιδανική για να δείτε από κοντά την ποικιλία της ρωμαϊκής τέχνης στη Μακεδονία, πέρα από τα γνωστά αστικά κέντρα.

7 ευρήματα που ξεχωρίζουν

1) Ο Απόλλων Κιθαρωδός (Μικρό Δάσος, 1972)

Άγαλμα με αττικό πέπλο, που παραπέμπει στον τύπο του Απόλλωνα Πατρώου. Η ανύψωση του αριστερού ώμου δείχνει ότι κρατούσε ψηλά την κιθάρα. Πρόκειται για το μοναδικό βεβαιωμένο άγαλμα Απόλλωνα Κιθαρωδού από τη Μακεδονία—οι λοιπές απεικονίσεις στην περιοχή είναι ανάγλυφα ή μικρά αγαλμάτια.

Ρωμαϊκό άγαλμα γυναικείας μορφής από το Παλατιανό Κιλκίς, τύπος Μικρής Ηρακλειώτισσας, Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς — Η «σεμνή μητέρα» από το Παλατιανό· ρωμαϊκό άγαλμα γυναικείας μορφής με καλυμμένη κεφαλή και κλειστά υποδήματα, έκθεμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Κιλκίς.

2) Διόνυσος με φίδι (Παλατιανό, 1961)

Μαρμάρινο άγαλμα (Θάσου) με νεανικό Διόνυσο σε χαλαρή στάση. Το στήριγμα σε μορφή κορμού φέρει φίδι που ελίσσεται ανοδικά. Ο θεός φορά δορά κατσίκας, όπως φανερώνουν οι οπλές και η κεφαλή στο στήθος.

Άγαλμα Διονύσου με φίδι, ρωμαϊκό γλυπτό από το Παλατιανό Κιλκίς, Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς — Ο Διόνυσος σε νεανική μορφή με δορά και φίδι που ελίσσεται στον κορμό-στήριγμα· ρωμαϊκό άγαλμα από το Παλατιανό, έκθεμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Κιλκίς.

3) Ο πάτερ φαμίλιας του Παλατιανού

Ακέραιο άγαλμα με συμφυή πλίνθο. Ιματιοφόρος άνδρας με κύλινδρο στο αριστερό χέρι, αγένειος, κόμη που θυμίζει την εποχή Τραϊανού. Με βάση τις επιγραφές του βάθρου ταυτίζεται με τον Πάτραο Ζωΐλου, πατέρα της οικογένειας.

Άγαλμα Ρωμαίου ιματιοφόρου άνδρα, Παλατιανό Κιλκίς, Αρχαιολογικό Μουσείο — Ο «πάτερ φαμίλιας» του Παλατιανού· ιματιοφόρος άνδρας με κύλινδρο, ταυτισμένος με τον Πάτραο Ζωΐλου, από το οικογενειακό σύνολο του βάθρου.

4) Η σεμνή μητέρα (Παλατιανό, 1960)

Γυναικεία μορφή στον τύπο της Μικρής Ηρακλειώτισσας. Η καλυμμένη κεφαλή υπογραμμίζει τη σεμνότητα της συζύγου–μητέρας. Κάτω από το ιμάτιο διακρίνεται κεφαλόδεσμος με ίχνη κόκκινου χρώματος (πιθανή vitta). Ασυνήθιστη λεπτομέρεια: κλειστά υποδήματα αντί για σανδάλια. Ταυτίζεται με τη Ρωμαία Αμμία Μενάνδρου.

Ρωμαϊκό άγαλμα γυναικείας μορφής με καλυμμένη κεφαλή, Παλατιανό Κιλκίς, Αρχαιολογικό Μουσείο — Η «σεμνή μητέρα» του Παλατιανού· ρωμαϊκό άγαλμα γυναίκας με καλυμμένη κεφαλή και ιμάτιο, ταυτισμένο με τη Ρωμαία Αμμία Μενάνδρου.

5) «Στην αγαπημένη μας κόρη Στρατονίκη» (Ευρωπός, 2006)

Επιτύμβιο ανάγλυφο με τρεις κύριες μορφές και τρεις βοηθητικές. Οι δύο γυναίκες ανταλλάσσουν δεξίωση (χειραψία), ενώ θεραπαινίδες κρατούν κιβωτίδιο. Δεξιά παρίσταται άνδρας με δούλο. Η επιγραφή μνημονεύει την Στρατονίκη, 25 ετών, κόρη των Κλεοπάτρας και Παρμενίωνα.

Επιτύμβιο ανάγλυφο της Στρατονίκης, Ευρωπός Κιλκίς, ρωμαϊκοί χρόνοι — Επιτύμβιο ανάγλυφο από την Ευρωπό (2006)· η δεξίωση ανάμεσα σε δύο γυναίκες, με θεραπαινίδες και συνοδούς· αφιερωμένο στη νεαρή Στρατονίκη, 25 ετών.

6) Το τελευταίο αντίο (Παλατιανό)

Κυκλικό επιτύμβιο ανάγλυφο με ανδρική και γυναικεία προτομή και μορφή παιδιού. Τύπος γνωστός από Θεσσαλονίκη και Θάσο. Το συγκεκριμένο είναι το μοναδικό από το Κιλκίς που διασώθηκε με τη βάση του, παρότι παραμένει ασαφές πώς στήνονταν στα νεκροταφεία.

Κυκλικό επιτύμβιο ανάγλυφο με ανδρική, γυναικεία και παιδική προτομή, Παλατιανό Κιλκίς — Το «Τελευταίο αντίο»· κυκλικό επιτύμβιο ανάγλυφο από το Παλατιανό με προτομές άνδρα, γυναίκας και παιδιού, μοναδικό στο Κιλκίς που διασώθηκε με τη βάση του.

7) Αμαζόνα εναντίον Έλληνα (Πλατανιά Ευζώνων, 1961)

Τμήμα αττικής σαρκοφάγου με σκηνή Αμαζονομαχίας: έφιππη Αμαζόνα εφορμά εναντίον πεζού Έλληνα. Στη γωνία εικονίζεται ερμαϊκή στήλη του Ηρακλή τυλιγμένου με τη λεοντή—ένα συμβολικό σχόλιο για την ανδρεία.

Αμαζονομαχία σε τμήμα αττικής σαρκοφάγου, Παλατιανό Κιλκίς — Αμαζόνα εναντίον Έλληνα· τμήμα αττικής σαρκοφάγου με σκηνή Αμαζονομαχίας από την Πλατανιά Ευζώνων (1961), με μορφή Ηρακλή στη γωνία.

Τι μας διδάσκουν αυτά τα γλυπτά

Τα ευρήματα του Κιλκίς αποκαλύπτουν μια ζωντανή περιφέρεια της ρωμαϊκής Μακεδονίας: οικογενειακή αυτοπαράσταση, λατρεία, ταφικά έθιμα και καλλιτεχνικές επιδράσεις από κλασικά πρότυπα. Παράλληλα, υπογραμμίζουν την ανάγκη για αποκέντρωση στη δημόσια αρχαιολογική αφήγηση: σημαντικές ιστορίες δεν βρίσκονται μόνο στα μεγάλα μουσεία.

Συχνές Ερωτήσεις

Πόσα γλυπτά καταγράφει η νέα έκδοση;

Σε σύνολο 87 τεκμηριωμένων ευρημάτων, που καλύπτουν σχεδόν όλες τις κατηγορίες γλυπτικής.

Ποιο είναι το μοναδικό άγαλμα Απόλλωνα Κιθαρωδού στη Μακεδονία;

Το άγαλμα από το Μικρό Δάσος (1972), με σαφή στοιχεία για την ανάρτηση της κιθάρας.

Τι πληροφορίες δίνει το ανάγλυφο της Στρατονίκης;

Καταγράφει ονόματα γονέων, ηλικία θανάτου (25 ετών) και εικονογραφεί τυπική σκηνή δεξίωσης με θεραπαινίδες.

Ποια είναι η συμβολή του Παλατιανού;

Προσφέρει ακέραια αγάλματα με επιγραφικό υπόβαθρο, σπάνιο για επαρχιακά σύνολα.

Υπάρχουν ιδιαιτερότητες ενδυμασίας;

Ναι: η vitta (κεφαλόδεσμος) με ίχνη χρώματος και τα κλειστά υποδήματα στη «Σεμνή μητέρα».

Post Views: 41