Ο Σπαρτιατικός Στρατός: Δομή, Οργάνωση και Τακτικές

Η σύνθεση του Σπαρτιατικού Στρατού

Οι Σπαρτιάτες «όμοιοι» αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά του σπαρτιατικού στρατού. Ο Σπαρτιατικός στρατός είχε οργάνωση και τακτικές που βασίζονταν στην αυστηρή πειθαρχία και στην πολεμική εκπαίδευση όλων των Λακώνων, με τους Σπαρτιάτες να υπηρετούν από τα 20 έως τα 60 τους χρόνια.

Η εμφάνιση της φάλαγγας

Στις αρχές του 8ου αιώνα, ο στρατός άλλαξε δομή, καθώς εισήγαγε τη φάλαγγα, που ήταν μια επιμήκης παράταξη με βάθος από 4 έως 12 άνδρες, συνήθως οκτώ. Οι οπλίτες κρατούσαν πλέον τη νέα στρογγυλή ασπίδα, η οποία αντικατέστησε την παλαιότερη οκτάγωνη δερμάτινη.

Συμμαχικές δυνάμεις και εκστρατείες

Στις εκστρατείες συμμετείχαν και οι σύμμαχες πόλεις-κράτη, ανάλογα με τη στρατιωτική τους δύναμη. Ο σπαρτιατικός στρατός ποτέ δεν εκστράτευε ολόκληρος· μόνο το ένα τρίτο των δυνάμεων έφευγε, ενώ το υπόλοιπο παρέμενε στη Σπάρτη για την προστασία από εξέγερση των ειλώτων. Οι σύμμαχοι ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν όλες τους τις δυνάμεις όταν καλούνταν.

Οργάνωση του στρατού: Μόρες, λόχοι και ενωμοτίες

Οι Σπαρτιάτες οργάνωναν τον στρατό τους σε έξι μόρες, οι οποίες αποτελούσαν τα μεγαλύτερα στρατιωτικά τμήματα. Κάθε μόρα διαιρούνταν σε τέσσερις λόχους· στη συνέχεια, κάθε λόχος χωριζόταν σε δύο πεντηκοστίες και κάθε πεντηκοστία σε δύο ενωμοτίες.

Η συσκηνία ήταν η μικρότερη μονάδα, αποτελούμενη από 16 έως 18 άνδρες, γνωστούς ως σύσκηνους. Οι σύσκηνοι ζούσαν, εκπαιδεύονταν και μαχόταν μαζί, γεγονός που ενίσχυε τους δεσμούς τους και αύξανε το ηθικό τους στη μάχη.

Η αγωγή των Σπαρτιατόπουλων: Αγέλες, βούες και ίλες

Από τα 7 τους χρόνια, οι αγέλες εγγράφουν τα αγόρια, και εκεί διδάσκουν πειθαρχία, μουσική και πολεμικές τέχνες. Καλλιεργούν από νωρίς τη συλλογικότητα και την αγάπη για τη Σπάρτη.

Οι βούες ήταν ομάδες αγελών, ενώ από τα 13 έως τα 20 ανήκαν στις ίλες — πιο οργανωμένες στρατιωτικές μονάδες με αυστηρή πειθαρχία.

• Μέλας ζωμός Σπάρτη: Η διατροφή των πολεμιστών – Αρχαία Ελληνικά
• Οι Αληθινοί Σπαρτιάτες: Μύθοι, Αλήθειες και Αρχαία γυμναστική – Αρχαία Ελληνικά

Ειδικές μονάδες: Πρόσκοποι και ανιχνευτές

Οι πρόσκοποι, παρότι η λέξη σήμερα έχει άλλο νόημα, ήταν ειδικές δυνάμεις που αναλάμβαναν δύσκολες αποστολές. Προερχόμενοι από τη βόρεια Λακωνία, οι Σκιρίτες λειτουργούσαν ως πρόσκοποι και συχνά προπορεύονταν του στρατού.

Επιπλέον, οι ανιχνευτές εδάφους ήταν ιππείς που εξασφάλιζαν την ασφαλή πορεία του στρατεύματος, καθώς εντόπιζαν εμπόδια και ενέδρες.

Το σπαρτιατικό ιππικό

Το ιππικό δεν ήταν πολυάριθμο και χωριζόταν σε έξι μόρες. Προτιμούνταν ελαφρότεροι οπλίτες ώστε τα άλογα να παραμένουν ευκίνητα.

Συνήθως λειτουργούσε ως σώμα προφυλακής μπροστά από το κύριο στράτευμα και ειδοποιούσε σε περίπτωση κινδύνου.

Οι εκδρόμοι: Ακροβολιστές και καταδρομείς

Οι εκδρόμοι δρούσαν ανεξάρτητα από τη φάλαγγα, προκαλώντας σύγχυση στον εχθρό. Ήταν πιο ελαφρά οπλισμένοι και επιτίθεντο σε πελταστές και βαριά πεζικά σώματα.

Η μονάδα αυτή πρωτοεμφανίστηκε στη Σπάρτη και μετά εξαπλώθηκε και σε άλλες ελληνικές πόλεις.

Το σώμα των τριακοσίων: Η επίλεκτη φρουρά

Οι τριακόσιοι ήταν η προσωπική φρουρά του βασιλιά, αποτελούμενη από επιλεγμένους και άξιους οπλίτες.

Διοικούνταν από τρεις Ιππαγρέτες, οι οποίοι επέλεγαν τους άνδρες με αυστηρά κριτήρια και τους υπέβαλλαν σε εξετάσεις.

Η οπλιτική φάλαγγα και τακτικές μάχης

Η φάλαγγα σχηματιζόταν από οκτώ στοίχους οπλιτών, στοιχισμένων με ακρίβεια και βαδίζοντας με ρυθμικό βήμα.

Οι οπλίτες κρατούσαν το δόρυ στο δεξί χέρι και την ασπίδα στο αριστερό, προστατεύοντας ο ένας τον άλλον.

Κατά τη μάχη, οι πιο ρωμαλέοι τοποθετούνταν στις γωνίες, όπου η άμυνα ήταν πιο ευάλωτη.

Οι Σπαρτιάτες απέφευγαν να καταδιώκουν έναν δειλό εχθρό, θεωρώντας τη φυγή υποταγή.

Ελιγμοί και σχηματισμοί

Η φάλαγγα εκτελούσε με ακρίβεια ελιγμούς που άλλοι στρατοί θεωρούσαν ριψοκίνδυνους.

Η «επί κέρας πορεία» ήταν μια διάταξη όπου η φάλαγγα βαδίζει κατά ενωμοτίες και μπορεί να αντιμετωπίσει εχθρική επίθεση και από μπροστά και από τα νώτα, αναδιατάσσοντας γρήγορα τους στοίχους.

Ο αρχηγός συνήθως βρισκόταν στο αριστερό κέρας, αλλά μπορούσε να μετακινηθεί ανάλογα με τις ανάγκες.

Σεβασμός προς τον βασιλιά και ρόλος του στη μάχη

Κατά την πορεία προς τη μάχη, κανείς δεν προπορεύονταν του βασιλιά εκτός από τους Σκιρίτες και τους ανιχνευτές.

Σε επαφή με τον εχθρό, ο βασιλιάς ηγείτο της πρώτης μόρας, με τις υπόλοιπες να αναπτύσσονται υπό την καθοδήγηση των πολεμάρχων.

Βιβλιογραφία – Πηγές

1. Ξενοφών, Λακεδαιμονίων Πολιτεία
2. Πολύβιος, Ιστορίαι
3. Καλλισθένης, αναφορές στη στρατιωτική οργάνωση της Σπάρτης
4. Paul Cartledge, Sparta and Lakonia: A Regional History 1300–362 BC
5. Stephen Hodkinson, Property and Wealth in Classical Sparta
6. defencenet