Το Συμπόσιο στην Αρχαία Ελλάδα
Το συμπόσιο ήταν από τις πιο χαρακτηριστικές εκφράσεις της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Δεν αποτελούσε απλώς μια γιορτή με κρασί, αλλά μια θεσμοθετημένη συνάθροιση που συνδύαζε τη διασκέδαση, τη συζήτηση και την καλλιτεχνική έκφραση. Εκεί, αριστοκράτες και διανοούμενοι αντάλλαζαν ιδέες, απολάμβαναν μουσική και χόρο και πολλές φορές καθόριζαν την πορεία του δημόσιου βίου.
Τι σημαίνει “συμπόσιον”;
Η λέξη “συμπόσιον” προέρχεται από το “σύν” και το “πίνω”, δηλαδή «πίνουμε μαζί». Στην πράξη περιέγραφε το γλέντι που ακολουθούσε μετά το φαγητό. Οι καλεσμένοι, αποκλειστικά άνδρες της ανώτερης τάξης, συγκεντρώνονταν σε ιδιωτικά σπίτια σε ειδικό χώρο που ονομαζόταν ανδρών.
Ο χώρος και η οργάνωση
Ο ανδρών βρισκόταν συνήθως στην είσοδο της οικίας και διέθετε πολυτελή διακόσμηση. Στο εσωτερικό υπήρχαν κλίνες, τοποθετημένες περιμετρικά, πάνω στις οποίες οι συμμετέχοντες αναπαύονταν στηριζόμενοι στο αριστερό τους πλευρό. Η στάση αυτή είχε πρακτικό χαρακτήρα, καθώς άφηνε ελεύθερο το δεξί χέρι για ποτό και φαγητό.
Σπάνια ο αριθμός των συμμετεχόντων ξεπερνούσε τους τριάντα, καθώς κάθε χώρος μπορούσε να φιλοξενήσει μόλις επτά έως εννέα κλίνες. Η περιορισμένη συμμετοχή έδινε στο συμπόσιο έναν χαρακτήρα αποκλειστικότητας και κοινωνικού κύρους.
Η σημασία του κρασιού
Το κρασί είχε κεντρική θέση. Όμως, οι Έλληνες πάντα το αραίωναν με νερό μέσα σε μεγάλα αγγεία που ονομάζονταν κρατήρες. Η κατανάλωση άκρατου (ανέρωτου) οίνου θεωρούνταν βαρβαρική συνήθεια, ξένη προς το μέτρο και την αυτοκυριαρχία που χαρακτήριζε τον Έλληνα πολίτη.
Διασκέδαση και παιχνίδια
Κατά τη διάρκεια του συμποσίου, οι καλεσμένοι απολάμβαναν μουσική, απαγγελίες ποίησης, θεατρικές παραστάσεις ή ακόμα και ακροβατικά. Ένα από τα πιο δημοφιλή παιχνίδια ήταν το κότταβος: οι συμμετέχοντες πετούσαν τα κατακάθια του κρασιού από τα κύπελά τους στο πάτωμα, προσπαθώντας να πετύχουν συγκεκριμένο στόχο ή να σχηματίσουν το αρχικό γράμμα του αγαπημένου τους προσώπου.
Για αυτόν τον λόγο τα δάπεδα των ανδρώνων ήταν συνήθως αδιάβροχα.
Φιλοσοφία και δημόσιος λόγος
Το συμπόσιο δεν ήταν μόνο χώρος ευθυμίας. Συχνά γινόταν πεδίο φιλοσοφικών συζητήσεων και πολιτικών αντιπαραθέσεων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα βρίσκουμε στα έργα του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα, όπου οι διάλογοι γύρω από τον έρωτα, την αρετή και τη δικαιοσύνη αποτυπώνουν τον πνευματικό πλούτο αυτών των συναντήσεων.
Οι γυναίκες και οι εταίρες
Οι γυναίκες δεν είχαν θέση ως καλεσμένες, αλλά εμφανίζονταν ως μουσικοί, χορεύτριες και εταίρες. Οι εταίρες (ἑταῖραι) ξεχώριζαν από τις κοινές ιερόδουλες, καθώς διέθεταν μόρφωση και πνεύμα. Ήταν ικανές να συμμετέχουν σε συζητήσεις, να απαγγέλλουν ποίηση και να προσφέρουν συντροφιά που συνδύαζε τον ερωτισμό με την καλλιέργεια. Μερικές, όπως η θρυλική Φρύνη, απέκτησαν φήμη και πολιτική επιρροή.
Ερωτισμός και κοινωνική διάσταση
Το ερωτικό στοιχείο ήταν αναπόσπαστο. Πολλές παραστάσεις αγγείων αποτυπώνουν ερωτικές σκηνές ανάμεσα σε άνδρες ή μεταξύ ανδρών και εταίρων. Έτσι, το συμπόσιο λειτούργησε ως μικρογραφία της κοινωνίας, όπου οι ρόλοι, οι επιθυμίες και οι αξίες εκφράζονταν χωρίς φραγμούς.
