Αριστοτέλης και σύγχρονη επιστήμη: Η επιστροφή της φιλοσοφίας

Εισαγωγή: Η αναβίωση του Αριστοτέλη στη σύγχρονη σκέψη

Σήμερα, η επιστήμη φαίνεται να επιστρέφει στον Αριστοτέλη. Μια νέα συλλογή δοκιμίων, το Neo-Aristotelian Perspectives on Contemporary Science, προκαλεί ερωτήματα. Γιατί να επανέλθουμε στις ιδέες του Αριστοτέλη, ειδικά όταν η επιστήμη τον απέρριψε τόσο δυναμικά στο παρελθόν; Πολλοί διαβάζουν με δυσπιστία τέτοιες προσεγγίσεις. Όμως, το ενδιαφέρον για τον Αριστοτέλη δεν είναι τυχαίο. Σήμερα, όλο και περισσότεροι επιστήμονες και φιλόσοφοι αναγνωρίζουν τη βαθιά του επίδραση στη φιλοσοφία της φύσης.

Η θέση του Αριστοτέλη: Τηλεολογία και σκοπός στη φύση

Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι για να κατανοήσουμε τη φύση, πρέπει να μελετάμε όχι μόνο τα υλικά αίτια, αλλά και τους σκοπούς και τις δυνατότητες των όντων. Η σύγχρονη επιστήμη είχε απορρίψει αυτή τη «τηλεολογία». Τώρα όμως, συστήματα όπως η θεωρία συστημάτων, η ολιστικότητα και οι σύνθετες δομές δείχνουν ότι δεν αρκεί η ανάλυση μόνο των μικρότερων δομικών μονάδων. Οι επιστήμονες συζητούν πια για το πώς τα μέρη σχηματίζουν ενιαία σύνολα και για φαινόμενα που δεν εξηγούνται μόνο από τα θεμελιώδη σωματίδια.

Ο Αριστοτέλης απέναντι στους Προσωκρατικούς και τη σύγχρονη φυσική

Ο Αριστοτέλης ανέπτυξε τη θεωρία του ως απάντηση στους Προσωκρατικούς φιλοσόφους, που έβλεπαν τον κόσμο ως παιχνίδι ύλης και αναγκαιότητας. Παρόμοια, η σύγχρονη φυσική επικεντρώνεται σε θεμελιώδεις δυνάμεις και σωματίδια, συχνά παραβλέποντας τα ανώτερα συστήματα. Εδώ έρχεται η νεοαριστοτελική προσέγγιση να υπενθυμίσει τη σημασία των «μορφών» και των ιδιαίτερων δυνάμεων κάθε όντος.

Η επιστήμη σήμερα: Συστημική προσέγγιση και το πρόβλημα της αιτιότητας

Στη σύγχρονη επιστήμη εμφανίζονται θεωρίες όπως η «ανάδυση», η «ολιστικότητα», η «τελεονομία» και η «πολυπλοκότητα». Αυτές οι έννοιες θυμίζουν Αριστοτελική σκέψη: τα όντα έχουν δικές τους δυνάμεις και δεν εξαντλούνται στη δομή της ύλης τους. Πολλοί επιστήμονες συζητούν για το αν τα φαινόμενα του μακρόκοσμου μπορούν να ερμηνευθούν αποκλειστικά από τους νόμους του μικρόκοσμου.

Τι μπορεί να προσφέρει ο Αριστοτέλης στη σημερινή επιστήμη;

Ο Αριστοτέλης προτείνει ότι οι μορφές και οι σκοποί κάθε όντος έχουν θεμελιώδη αξία. Αυτό ακούγεται ριζοσπαστικό στη σημερινή επιστημονική σκέψη, αλλά εξηγεί γιατί τόσες θεωρίες «ολιστικότητας» και «ανάδυσης» εμφανίζονται ξανά και ξανά. Η βιολογία ειδικά δείχνει την ανάγκη για έννοιες όπως η μορφή και ο σκοπός. Η σύγχρονη συζήτηση για την τελεονομία (τελικό σκοπό) στις βιολογικές επιστήμες, αν και με νέο όνομα, στην ουσία επιστρέφει στα ίδια ερωτήματα με τον Αριστοτέλη.

Συμπέρασμα: Επιστροφή στις ρίζες της σκέψης

Η μελέτη του Αριστοτέλη δεν είναι μια επιστροφή στην «προ-επιστημονική» σκέψη, αλλά μια επανεκκίνηση της συζήτησης για τη φύση, τις αιτίες και τα όντα. Ο ίδιος ο Αριστοτέλης ήταν ένας στοχαστής που απαντούσε στους προβληματισμούς των προγενέστερων φιλοσόφων. Η διδασκαλία του παραμένει φρέσκια, γιατί αγγίζει τα ίδια βασικά ερωτήματα που ταλανίζουν και τη σύγχρονη επιστήμη: Πώς προκύπτουν τα πράγματα; Έχει ο κόσμος σκοπό ή είναι απλά συνδυασμός υλικών και δυνάμεων;

Πηγή : thenewatlantis