Εισαγωγή: Η Ιστορία Πίσω από Κάθε Ηθική
Κάθε συστηματική προσέγγιση στην ηθική βασίζεται, ανοιχτά ή κρυφά, σε μια θεμελιώδη αφήγηση. Αυτή η «μυθική» ιστορία δίνει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα: Από πού προέρχομαι; Πού πηγαίνω; Πώς πρέπει να ζω; Συνήθως, αυτές οι αφηγήσεις παραμένουν στο παρασκήνιο. Όμως, όταν οι άνθρωποι πλησιάζουν το τέλος της ζωής τους, οι ιστορίες αυτές έρχονται στην επιφάνεια.
Η Σημασία του Μύθου στην Ηθική
Πολλοί ασθενείς και επαγγελματίες υγείας εκφράζουν αυτές τις ιστορίες με θρησκευτική γλώσσα. Άλλοι αναφέρονται σε μια «εμμενή υπέρβαση» — μια πνευματικότητα χωρίς θρησκευτικούς όρους ή αιώνιες υποσχέσεις. Σε κάθε περίπτωση, όσοι φροντίζουν ανθρώπους στο τέλος της ζωής χρειάζεται να γνωρίζουν όχι μόνο το δικό τους υπόβαθρο, αλλά και τις βαθύτερες αφηγήσεις των ανθρώπων που υπηρετούν.
Από τον Αριστοτέλη στη Σύγχρονη Ηθική
Η φράση «Κάθε ήθος προϋποθέτει έναν μύθο» προέρχεται από την Ποιητική του Αριστοτέλη. Αρχικά σήμαινε ότι ο χαρακτήρας (ήθος) χρειάζεται πλοκή (μύθος) για να αναπτυχθεί στο δράμα. Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι κάθε σύστημα ηθικής στηρίζεται σε μια αφήγηση — είτε θρησκευτική είτε κοσμική.
Η λέξη «μύθος» εδώ δεν σημαίνει ψέμα. Αντίθετα, οι θρησκείες και οι φιλοσοφίες εκφράζουν τις βασικές αλήθειες τους μέσα από ιστορίες που προσπαθούν να απαντήσουν στα πιο βαθιά ανθρώπινα ερωτήματα.
Η Ηθική και οι Μεγάλες Αφηγήσεις
Κάθε ηθικό σύστημα στηρίζεται, φανερά ή σιωπηλά, σε μια βασική αφήγηση. Αυτή η ιστορία απαντά σε ερωτήσεις για το σύμπαν, το νόημα της ζωής, την αξία, την ελευθερία και τον σκοπό. Δεν χρειάζεται να είναι πάντα θρησκευτική. Ακόμα και η «Αρχική Θέση» του Rawls ή ο «Μύθος της Αμερικανικής Εξοχής» είναι τέτοια παραδείγματα.
Συχνά, αυτές οι ιστορίες βρίσκονται πίσω από φαινομενικά ορθολογικές συζητήσεις. Υπάρχουν όμως πάντα στο υπόβαθρο και διαμορφώνουν στάσεις και πράξεις.
Η Βαθύτερη Πίστη Πίσω από την Ηθική
Σύμφωνα με τον Charles Taylor, κανένα σύστημα ηθικής δεν ξεκινά από το μηδέν. Πάντα υπάρχει μια σειρά πεποιθήσεων — κάποιες «θρησκευτικές», κάποιες κοσμικές — που δίνουν νόημα στη ζωή και στον θάνατο. Χρειάζεται πίστη για να απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, είτε είσαι πιστός είτε άθεος. Το να αρνηθείς ή να δεχτείς τον Θεό απαιτεί το ίδιο θάρρος και πίστη στις βαθιές σου πεποιθήσεις.
Μύθος, Ηθική και το Τέλος της Ζωής
Όταν μιλάμε για ηθική στο τέλος της ζωής, πρέπει να εξετάζουμε τον μύθο που στηρίζει κάθε θέση. Είτε θρησκευτικός είτε κοσμικός, ο μύθος αυτός περιέχει πάντα μια άποψη για τον θάνατο — για τον Θάνατο (Thanatos) ως φιγούρα ή για το τι συμβαίνει μετά. Δεν υπάρχει πνευματική ή ηθική φροντίδα χωρίς αυτή τη βαθιά αφήγηση.
Οι Μεγάλες Ερωτήσεις στο Τέλος της Ζωής
Στην ιατρική, και ειδικά στην παρηγορική φροντίδα, τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα βγαίνουν στο προσκήνιο. Δεν μιλάμε μόνο για φάρμακα ή αγωγές, αλλά για ερωτήματα όπως: Τι είναι η ζωή και ο θάνατος; Ποιο είναι το νόημα του πόνου; Τι είναι η χαρά και το καλό; Πώς συνδέεται το πεπερασμένο με το άπειρο;
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα — είτε είσαι γιατρός, ασθενής ή μέλος της κοινωνίας — διαμορφώνουν το πνευματικό και ηθικό υπόβαθρο της φροντίδας στο τέλος της ζωής. Γι’ αυτό και πολλοί επαγγελματίες φοβούνται να δουλέψουν στην παρηγορική φροντίδα, καθώς αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν αυτά τα μεγάλα θέματα. Άλλοι, όμως, έλκονται ακριβώς για αυτό τον λόγο.
Οι Πνευματικές Ρίζες της Παρηγορικής Φροντίδας
Δεν είναι τυχαίο που τα πρώτα ιδρύματα παρηγορικής φροντίδας ξεκίνησαν από θρησκευτικές κοινότητες με στόχο να στηρίξουν τους ετοιμοθάνατους. Ακόμη και σήμερα, πολλοί επαγγελματίες του χώρου αντλούν έμπνευση από πνευματικά ή θρησκευτικά ιδανικά, ακόμη κι αν το πεδίο έχει γίνει πια πιο κοσμικό.
Η Πίστη Καθορίζει τις Πράξεις μας
Οι πιο βαθιές μας πεποιθήσεις και αφηγήσεις καθορίζουν τις στάσεις μας απέναντι στη ζωή και στον θάνατο, επηρεάζουν τις ηθικές μας αποφάσεις και τις πράξεις μας στην κλινική πράξη. Για παράδειγμα, οι γιατροί με ισχυρή θρησκευτική πίστη είναι πολύ πιο αρνητικοί απέναντι στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή την ευθανασία.
Το αν βλέπεις τον θάνατο ως εχθρό ή ως φυσικό πέρασμα, αν πιστεύεις ότι ο πόνος έχει ή δεν έχει νόημα, αν θεωρείς την επιστημονική πρόοδο ως «σωτηρία» ή ως ύβρη — όλα εξαρτώνται από το δικό σου βαθύτερο μύθο.
Θρησκεία, Πνευματικότητα και Ηθική στο Τέλος της Ζωής
Οι θρησκείες εκφράζουν πιο ξεκάθαρα τις θεμελιώδεις αφηγήσεις που καθορίζουν τη στάση απέναντι στον θάνατο. Οι ιστορίες της Bhagavad Gita και του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης δείχνουν πώς η πνευματική κοσμοθεωρία μπορεί να επηρεάσει αποφάσεις για την παρηγορητική φροντίδα, τον χειρισμό του πόνου, ακόμη και την προτίμηση για τόπο και τρόπο θανάτου.
Για τους Ινδουιστές, η συνείδηση κατά τη στιγμή του θανάτου έχει τεράστια σημασία. Για τους Χριστιανούς, η ετοιμασία για τη συνάντηση με τον Θεό και τα μυστήρια πριν το τέλος είναι πρωταρχικά. Άλλοι, πάλι, δίνουν έμφαση στην αποδοχή του αναπόφευκτου, όχι στη διαφυγή μέσω της τεχνολογίας ή της ευθανασίας.
Συμπέρασμα: Ποιος Είναι ο Μύθος σου;
Κάθε αφήγημα πίσω από το ήθος επηρεάζει τις υπαρξιακές και ηθικές σου ανάγκες, ειδικά στο τέλος της ζωής. Αυτές οι ιστορίες δεν είναι πάντα θρησκευτικές, αλλά σχεδόν πάντα κρύβουν μια αίσθηση υπέρβασης – είτε για το θείο, είτε για το σύμπαν, είτε για τη ζωή την ίδια.
Η φροντίδα στο τέλος της ζωής είναι πολύ πιο βαθιά απ’ όσο συχνά φαίνεται. Όταν πλησιάζει ο θάνατος, βγαίνουν στην επιφάνεια οι πιο μυστήριες και θεμελιώδεις πεποιθήσεις που διαμορφώνουν τα πιστεύω και τις πράξεις μας.
Πηγή : sciencedirect
