Αστικοί θρύλοι: Μια διαχρονική παράδοση
Συχνά πιστεύουμε ότι οι αστικοί θρύλοι είναι προϊόν του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων. Όμως, μια ακαδημαϊκή μελέτη του καθηγητή Lowell Edmunds (Rutgers University), που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Arethusa, αποκαλύπτει κάτι διαφορετικό: τέτοιες ιστορίες κυκλοφορούσαν ήδη στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη.
Οι αφηγήσεις αυτές ήταν σύντομες, ανατριχιαστικές ή χιουμοριστικές, παρουσιασμένες ως αληθινά γεγονότα. Και, όπως σήμερα, στόχος τους ήταν να γίνουν πιστευτές.
Τέσσερις αρχαίοι αστικοί θρύλοι
1. Το άλογο και η κόρη (Ελλάδα, 4ος αιώνας π.Χ.)
Σύμφωνα με τον ρήτορα Αισχίνη, ένας πατέρας ανακάλυψε ότι η κόρη του είχε ερωτικές σχέσεις πριν τον γάμο. Ως τιμωρία, την κλείδωσε σε ένα εγκαταλελειμμένο κτήριο μαζί με ένα άλογο. Εκεί βρήκαν και οι δύο τον θάνατο.
Ο τόπος ονομάστηκε «Δίπλα στο Άλογο και την Κόρη». Αργότερα ο Αριστοτέλης έδωσε ονόματα στους πρωταγωνιστές: ο πατέρας Ιππόμενος και η κόρη Λειμώνη. Σε μεταγενέστερες εκδοχές, το άλογο καταβροχθίζει την κοπέλα, κάνοντας τον μύθο ακόμα πιο φρικιαστικό.
2. Η «Τριήρης» (Σικελία, 3ος αιώνας π.Χ.)
Στην πόλη του Ακράγαντα, μια παρέα μεθυσμένων νεαρών πίστεψαν ότι βρίσκονταν μέσα σε πλοίο κατά τη διάρκεια καταιγίδας. Για να «ελαφρύνουν το σκάφος», άρχισαν να πετούν όλα τα έπιπλα από τα παράθυρα.
Όταν έφτασαν οι αρχές, οι νεαροί τους πέρασαν για θαλάσσιους θεούς και υποσχέθηκαν να χτίσουν βωμούς προς τιμήν τους. Έτσι, το σπίτι έμεινε γνωστό με το όνομα «Τριήρης».
3. Ο λυκάνθρωπος (Ρώμη, 1ος αιώνας μ.Χ.)
Στο Satyricon του Πετρώνιου, ο Νικέρος αφηγείται μια τρομακτική εμπειρία. Ένας στρατιώτης, καθώς περνούσαν από νεκροταφείο, έβγαλε τα ρούχα του, ούρησε γύρω τους και μεταμορφώθηκε σε λύκο.
Αργότερα, στο σπίτι της αγαπημένης του, μαθαίνει ότι ένας λύκος είχε επιτεθεί στο κοπάδι και τραυματίστηκε στο λαιμό. Το επόμενο πρωί βρίσκει τον στρατιώτη στο κρεβάτι με το ίδιο τραύμα. Ο αφηγητής επιμένει ότι η ιστορία είναι αληθινή, δίνοντάς της τον χαρακτήρα αστικού θρύλου.
4. Η «Χριστιανική μύηση» (Βόρεια Αφρική, 2ος–3ος αιώνας μ.Χ.)
Αυτή η ιστορία είχε συκοφαντικό χαρακτήρα. Οι επικριτές του Χριστιανισμού διέδιδαν ότι οι μύστες δοκίμαζαν αίμα βρέφους και έκαναν σεξουαλικά όργια στο σκοτάδι. Ο Τερτυλλιανός και ο Μινούκιος Φήλιξ την κατέγραψαν μόνο για να τη διαψεύσουν, αποδεικνύοντας πόσο διαδεδομένος ήταν ο μύθος.
Τι κάνει μια ιστορία «αστικό θρύλο»;
Σύμφωνα με τη μελέτη, ένας αστικός θρύλος έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:
- Μιλά για απλούς ανθρώπους, όχι θεούς ή ήρωες.
- Διαδραματίζεται στο παρόν ή σε πολύ πρόσφατο παρελθόν.
- Είναι σύντομος.
- Στοχεύει να τρομάξει ή να προκαλέσει γέλιο.
- Ο αφηγητής τον παρουσιάζει ως αληθινό, δίνοντας «αποδείξεις».
Από αρχαίους μύθους σε viral αφηγήσεις
Οι ιστορίες αυτές δεν ήταν μύθοι ούτε παραβολές, αλλά πιο «ρεαλιστικές» αφηγήσεις που εξηγούσαν τόπους, δυσφημούσαν κοινωνικές ομάδες ή έδιναν μακάβριες ηθικές διδαχές.
Ο Edmunds μάλιστα προτείνει ότι το περιστατικό με το «Άλογο και την Κόρη» ίσως ξεκίνησε από μια αρχαιολογική ταφή όπου μια γυναίκα και ένα άλογο βρέθηκαν μαζί. Μια ξεχασμένη πρακτική της Εποχής του Χαλκού μετατράπηκε σε θρύλο αιώνες αργότερα.
