Σύνοψη
- Στη βιβλική πόλη Γαθ βρέθηκαν φυτικά κατάλοιπα σε δύο ναούς (10ος–9ος αι. π.Χ.).
- Τα φυτά χρησιμοποιούνταν σε θυσίες, κατανάλωση και διακόσμηση.
- Εντοπίστηκαν αγνός, μαργαρίτα, δάρνειο και άλλα φυτά με λατρευτική χρήση.
- Οι πρακτικές συνδέονται με γυναικείες θεότητες της Ελλάδας (Ήρα, Άρτεμη, Δήμητρα).
- Τα ευρήματα δείχνουν επιρροές από τον αιγαιακό κόσμο στη φιλισταϊκή θρησκεία.
Χρονολόγιο
- 12ος αι. π.Χ.: Οι Φιλισταίοι εγκαθίστανται στη νότια ακτή του Ισραήλ.
- 10ος αι. π.Χ.: Χτίζεται ο πρώτος ναός στη Γαθ.
- 830 π.Χ.: Ο βασιλιάς Χαζαήλ καταστρέφει τον δεύτερο ναό.
- 7ος αι. π.Χ.: Οι Φιλισταίοι εξαφανίζονται ως ξεχωριστή εθνοτική ομάδα.
- 2025 μ.Χ.: Δημοσίευση της μελέτης στο Scientific Reports.
Εισαγωγή
Μια πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε αρχαιολογικά ευρήματα από τον αρχαίο βιβλικό οικισμό της Γαθ στο Ισραήλ. Στα ερείπια δύο ναών βρέθηκαν σπόροι, άνθη και φυτά που χρησιμοποιούνταν στη λατρεία γυναικείων θεοτήτων. Τα ίδια φυτά συναντώνται και στην αρχαία Ελλάδα, συνδέοντας τον φιλισταϊκό κόσμο με τις ελληνικές λατρευτικές πρακτικές.
Οι ναοί της Γαθ και η καταστροφή τους
Οι ναοί της Γαθ χρονολογούνται στον 10ο αιώνα π.Χ. και τον 9ο αιώνα π.Χ.. Ο τελευταίος καταστράφηκε από τον βιβλικό βασιλιά Χαζαήλ κατά την κατάκτηση της πόλης γύρω στο 830 π.Χ.. Στα ερείπια εντοπίστηκαν κατάλοιπα δημητριακών, φρούτων, βοτάνων και λουλουδιών που οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι χρησιμοποιούνταν για:
- κατανάλωση,
- θυσίες,
- διακόσμηση των ιερών χώρων.
Τι αποκάλυψαν τα ευρήματα
Μαζί με τα φυτικά υπολείμματα βρέθηκαν βαρίδια αργαλειού, μαγειρικές εγκαταστάσεις και ένας αποθηκευτικός αμφορέας από την Ιερουσαλήμ. Αυτά τα ευρήματα δείχνουν:
- γυναικεία δραστηριότητα υφαντικής στο ναό, αφιερωμένη στη θεά Αστάρτη/Ασερά, μητέρα-θεότητα των Φιλισταίων και Χαναναίων.
- επαφές με το βασίλειο του Ιούδα, αφού μερικές προσφορές πιθανόν προέρχονταν από εκεί.
Οι Φιλισταίοι και οι ελληνικές τους ρίζες
Οι Φιλισταίοι προήλθαν από τον χώρο του Αιγαίου και εγκαταστάθηκαν στη νότια ακτή του σημερινού Ισραήλ τον 12ο αιώνα π.Χ.. Παρά τις αναφορές τους στη Βίβλο, καθώς και σε αιγυπτιακά και ασσυριακά κείμενα, η θρησκεία τους παραμένει αινιγματική. Ωστόσο, τα φυτικά κατάλοιπα των ναών δείχνουν ισχυρή ελληνική επιρροή.
Φυτά με λατρευτική και θεραπευτική χρήση
Οι ερευνητές ανέδειξαν φυτά που συνδέονται με γυναικείες θεότητες της Ελλάδας:
- Αγνός (Chaste tree): Χρησιμοποιήθηκε σε λατρείες της Άρτεμης και του Ασκληπιού στη Σπάρτη, αλλά και στη Σάμο από το ιερό της Ήρας. Στους ναούς της Γαθ βρέθηκαν περίπου 100 καρποί.
- Μαργαρίτα (Crown daisy): Χρησιμοποιούνταν ως φάρμακο, εντομοκτόνο και για στεφάνια που στόλιζαν αγάλματα της Άρτεμης.
- Δάρνειο (Poison darnel): Ένα παραισθησιογόνο φυτό, που χρησιμοποιούνταν από μαίες ως φάρμακο ενίσχυσης.
- Silvery scabious: Επίσης βρέθηκε στα ιερά ως πιθανό λατρευτικό διακοσμητικό.
Αυτά τα φυτά δείχνουν την κοινή μεσογειακή λατρευτική παράδοση, συνδέοντας τις θεότητες των Φιλισταίων με εκείνες της Ελλάδας: Ήρα, Άρτεμη, Δήμητρα και Ασκληπιός.
Η σημασία της έρευνας
Ο καθηγητής Aren Maeir από το Πανεπιστήμιο Μπαρ-Ιλάν δήλωσε ότι πρόκειται για την πρώτη ενδελεχή μελέτη βοτανικών καταλοίπων σε ναούς της πρώιμης εποχής στο Ισραήλ. Η επικεφαλής Δρ. Suembikya Frumin τόνισε ότι οι ναοί της Γαθ προσφέρουν τα παλαιότερα τεκμήρια λατρευτικής χρήσης φυτών όπως ο αγνός και η μαργαρίτα.
Συχνές Ερωτήσεις
Είναι η πρώτη αρχαιοβοτανική απόδειξη λατρευτικής χρήσης φυτών σε ναούς του Ισραήλ, που δείχνει πολιτισμικές επιρροές από την Ελλάδα.
Κυρίως τη θεά Ασερά/Αστάρτη, μητέρα-θεότητα, αλλά οι πρακτικές δείχνουν επιρροές από ελληνικές θεότητες.
Εξαφανίστηκαν ως ξεχωριστή εθνοτική ομάδα τον 7ο αι. π.Χ., απορροφημένοι από άλλους πληθυσμούς της περιοχής.
