Η απαρχή της φιλοσοφίας στην Αρχαία Ελλάδα
Η φιλοσοφία γεννήθηκε όταν οι άνθρωποι άρχισαν να ρωτούν «γιατί» και «πώς» για τον κόσμο γύρω τους. Στην αρχαία Ελλάδα, οι πρώτοι στοχαστές προσπάθησαν να εξηγήσουν την πραγματικότητα με λογικές αρχές και όχι με μύθους.
- Θαλής: πίστευε ότι όλα είναι φτιαγμένα από νερό.
- Ηράκλειτος: υποστήριζε ότι η φωτιά είναι η ουσία του κόσμου, καθώς όλα αλλάζουν συνεχώς.
- Εμπεδοκλής: πρότεινε ότι τέσσερα στοιχεία –γη, νερό, αέρας, φωτιά– αποτελούν τα θεμέλια της φύσης.
- Δημόκριτος: μίλησε για τα άτομα, μικρά αδιαίρετα σωματίδια.
- Πυθαγόρας: είδε τους αριθμούς ως τη βάση όλων των πραγμάτων.
Ο Σωκράτης και η τέχνη της ερώτησης
Ο Σωκράτης δεν έδινε έτοιμες απαντήσεις· προκαλούσε τους ανθρώπους να σκεφτούν μέσα από ερωτήσεις. Η μέθοδός του αποκάλυπτε τις αντιφάσεις στις πεποιθήσεις τους. Αυτή η προσέγγιση τον οδήγησε σε δίκη και εκτέλεση, αλλά οι ιδέες του επηρέασαν βαθιά τους μαθητές του.
Πλάτωνας και ο Κόσμος των Ιδεών
Ο Πλάτωνας υποστήριξε ότι η ψυχή είναι ανώτερη από το σώμα και ότι οι ιδέες –όπως η έννοια του «μήλου»– είναι πιο πραγματικές από τα υλικά αντικείμενα. Οι Ιδέες αυτές βρίσκονται σε έναν άυλο, αιώνιο «Κόσμο των Μορφών», πέρα από την υλική πραγματικότητα.
Αριστοτέλης και η ενότητα μορφής και ύλης
Ο Αριστοτέλης διαφώνησε, τοποθετώντας τις μορφές μέσα στα ίδια τα αντικείμενα. Εξήγησε τον κόσμο μέσα από τις τέσσερις αιτίες και υποστήριξε ότι ο Θεός είναι η «πρώτη αιτία» που κινεί τα πάντα χωρίς να προκαλείται από κάτι άλλο.
Η διάδοση της ελληνικής σκέψης
Με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η ελληνική φιλοσοφία εξαπλώθηκε. Οι Ρωμαίοι την υιοθέτησαν και τη μετέφεραν σε ολόκληρη την αυτοκρατορία, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη σύνδεσή της με τον Χριστιανισμό.
Χριστιανική φιλοσοφία
- Άγιος Αυγουστίνος: υιοθέτησε πλατωνικές ιδέες για την υπεροχή της ψυχής και την αντικειμενικότητα του καλού, της αλήθειας και της ομορφιάς.
- Θωμάς Ακινάτης: χρησιμοποίησε την αριστοτελική λογική για να εξηγήσει την ύπαρξη του Θεού και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Νέα φιλοσοφικά ερωτήματα
Μετά τη Μεταρρύθμιση, στοχαστές όπως ο Ντεκάρτ ξεκίνησαν από το μηδέν:
- «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω» ήταν η βάση της βεβαιότητας.
- Από αυτήν, συμπέρανε την ύπαρξη του Θεού και την αξιοπιστία των αισθήσεων.
Σκεπτικισμός και Κριτική
- Ντέιβιντ Χιουμ: αμφισβήτησε ό,τι δεν μπορεί να παρατηρηθεί άμεσα, συμπεριλαμβανομένου του Θεού.
- Καντ: τόνισε ότι δεν μπορούμε να γνωρίσουμε την ουσία των πραγμάτων, μόνο την εμπειρία μας γι’ αυτά.
Η εξέλιξη της αλήθειας
- Χέγκελ: πρότεινε ότι η αλήθεια εξελίσσεται μέσα από αντίθετες ιδέες που συντίθενται σε νέες.
- Αυτή η αισιόδοξη «προοδευτική» άποψη κυριάρχησε μέχρι τον 20ό αιώνα.
Από τον Μοντερνισμό στον Μεταμοντερνισμό
Οι τραγωδίες του 20ού αιώνα έσπασαν την πίστη στην αέναη πρόοδο. Ο μεταμοντερνισμός αποδόμησε έννοιες όπως η αντικειμενική αλήθεια, η ομορφιά και το φύλο. Πολλοί στράφηκαν στην ιδέα ότι ο άνθρωπος πρέπει να δημιουργήσει το δικό του νόημα.
