Σύνοψη
- Μετά την πτώση της Ρώμης, η λίμνη Βόλβη έγινε κέντρο νομαδικής ζωής.
- Η ρωμαϊκή γεωργία εξαφανίστηκε λόγω πολέμων, επιδημιών και κλίματος.
- Νομάδες κυριάρχησαν στο τοπίο με κοπάδια και καλλιέργεια κριθαριού.
- Το Βυζάντιο επανέκτησε τον έλεγχο γύρω στο 850 μ.Χ., οδηγώντας σε αναδάσωση.
Εισαγωγή
Μια πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε ότι νομαδικοί πληθυσμοί prospered στην περιοχή της λίμνης Βόλβης για αιώνες μετά την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τα αποτελέσματα αυτά προέκυψαν επειδή οι επιστήμονες ανέλυσαν ιζήματα που καταγράφουν αλλαγές στη βλάστηση και στις καλλιεργητικές πρακτικές της εποχής. Με αυτόν τον τρόπο, τα δεδομένα δείχνουν πώς το τοπίο μεταμορφώθηκε και πώς οι νομάδες επηρέασαν την καθημερινή ζωή στην περιοχή.
Πού βρίσκεται η λίμνη Βόλβη;
Η λίμνη Βόλβη βρίσκεται στη ρίζα της Χαλκιδικής, στον νομό Θεσσαλονίκης. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας, με μήκος 19 χιλιόμετρα, πλάτος 9,7 έως 12,9 χιλιόμετρα, συνολική έκταση 68 km² και βάθος περίπου 20 μέτρων.
Η έρευνα του Max Planck Institute
Ο Άνταμ Ιζντέμπσκι και η ομάδα του από το Ινστιτούτο Γεωανθρωπολογίας Max Planck μελέτησαν πυρήνες ιζημάτων από τον βυθό της λίμνης. Τα στρώματα ιζήματος λειτουργούν σαν «χρονοκάψουλα», καταγράφοντας την πορεία της βλάστησης μέσα στους αιώνες.
Σε άλλα μέρη της Μεσογείου, τα ευρήματα δείχνουν αναδάσωση μετά το 476 μ.Χ., όταν κατέρρευσε η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Όμως, στη λίμνη Βόλβη παρατηρήθηκε το αντίθετο: μείωση της γύρης δέντρων και αύξηση φυτών που σχετίζονται με νομαδική κτηνοτροφία.
Οι νομάδες στη Μακεδονία
Από το 540 μ.Χ. περίπου, οι νομάδες κυριάρχησαν στην περιοχή, φέρνοντας κοπάδια και καλλιεργώντας κριθάρι. Η αγροτική παραγωγή των Ρωμαίων εγκαταλείφθηκε λόγω πολέμων, επιδημιών και κλιματικών αλλαγών. Οι νομάδες μετέφεραν τα κοπάδια τους ακόμη και σε ορεινές περιοχές, μεταβάλλοντας πλήρως το τοπίο.
Σχέση με το Βυζάντιο
Την ίδια περίοδο, η Ελλάδα βρισκόταν τυπικά υπό τον έλεγχο του Ανατολικού Ρωμαϊκού (Βυζαντινού) κράτους. Ωστόσο, οι Βούλγαροι νομάδες είναι γνωστό ότι πραγματοποιούσαν επιδρομές γύρω στο 540 μ.Χ. Η διαφορά είναι ότι, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, δεν περιορίστηκαν σε πρόσκαιρες εισβολές αλλά φαίνεται πως εγκαταστάθηκαν για αιώνες. Μάλιστα, μια ιστορική πηγή επιβεβαιώνει ότι γύρω στο 700 μ.Χ. Βούλγαροι νομάδες έστησαν ενέδρα εναντίον Βυζαντινού αυτοκράτορα, γεγονός που συνδέεται άμεσα με τα αρχαιοπεριβαλλοντικά δεδομένα.
Ο Ιζντέμπσκι σχολιάζει: «Υπήρχε μια τοπική κοινωνία που δεν ήθελε κανέναν αυτοκράτορα».
Η επιστροφή των Βυζαντινών
Γύρω στο 850 μ.Χ., το Βυζάντιο επανέκτησε τον έλεγχο της περιοχής. Οι νομάδες εξαφανίζονται από τα δεδομένα, ενώ τα δάση ανακάμπτουν. Αυτό σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής νομαδικής κυριαρχίας στη Μακεδονία.
Γιατί είναι σημαντική η ανακάλυψη;
Η μελέτη παρέχει σπάνιες αποδείξεις για την παρουσία νομάδων σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Επειδή οι νομάδες δεν κατέγραφαν την ιστορία τους και τα κράτη δεν τους κατέγραψαν σε φορολογικούς καταλόγους, γνωρίζουμε ελάχιστα για τη ζωή τους. Έτσι, τα ίζημα της λίμνης Βόλβης γίνονται μια σιωπηλή, αλλά πολύτιμη πηγή ιστορικών πληροφοριών.
Συχνές Ερωτήσεις
Οι ενδείξεις δείχνουν ότι νομάδες κτηνοτρόφοι, πιθανότατα Βούλγαροι, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά το 540 μ.Χ.
Η κατάρρευση προήλθε από πολέμους, κλιματικές αλλαγές και επιδημίες, που ανάγκασαν τους αγρότες να φύγουν ή να γίνουν νομάδες.
Γύρω στο 850 μ.Χ., η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ανέκτησε τον έλεγχο, οδηγώντας σε αναδάσωση και εγκατάλειψη της νομαδικής ζωής.
