Με μια πρώτη ματιά, ο κόσμος της αναγεννησιακής τέχνης και της Ελληνικής μυθολογίας φαντάζουν εντελώς ασύνδετοι. Ωστόσο, μια βαθύτερη έρευνα αποκαλύπτει μια σειρά από εκπληκτικές παραλληλίες που δίνουν απάντηση στο ερώτημα. Τι Συνδέει τον Ντα Βίντσι με τον Μύθο του Ιξίωνα. Από τη μία πλευρά, έχουμε τον εμβληματικό «Άνθρωπο του Βιτρούβιου», ένα σύμβολο αρμονίας και ανθρώπινης τελειότητας. Και από την άλλη, τον Ιξίωνα, τον αλαζόνα βασιλιά που έχει λάβει το αιώνιο μαρτύριο. Παρόλα αυτά, οι δύο αυτές μορφές συνυπάρχουν μέσα από κοινές αναφορές, οπτικά μοτίβα και βαθιά συμβολικά νοήματα που εξερευνούν την ανθρώπινη φύση.
Ο Άνθρωπος-Σύμβολο της Αναγέννησης
Συγκεκριμένα, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι σχεδιάζει γύρω στο 1490 τον «Άνθρωπο του Βιτρούβιου», βασιζόμενος στις μελέτες του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Βιτρούβιου. Ο κορυφαίος καλλιτέχνης απεικονίζει έναν άνδρα σε δύο στάσεις, τον οποίο εγγράφει με απόλυτη ακρίβεια μέσα σε έναν κύκλο και ένα τετράγωνο. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ντα Βίντσι εξυμνεί την ιδανική αναλογία του ανθρώπινου σώματος και, επιπλέον, αναδεικνύει τον άνθρωπο σε μέτρο όλων των πραγμάτων, τοποθετώντας τον σε μια θέση κοσμικής αρμονίας, εκεί όπου το γήινο (τετράγωνο) συναντά το θείο (κύκλος).
Το Μαρτύριο του Αλαζόνα Βασιλιά
Από την άλλη πλευρά, η Ελληνική μυθολογία μάς αφηγείται την τραγική ιστορία του Ιξίωνα, βασιλιά των Λαπιθών. Ο Ιξίωνας διέπραξε την υπέρτατη ύβρη, καθώς επιθύμησε την ίδια τη θεά Ήρα. Ο Δίας, για να τον τιμωρήσει παραδειγματικά για την αλαζονεία του, τον έδεσε σε έναν πύρινο τροχό. Συνεπώς, ο Ιξίωνας περιστρέφεται αιώνια στα Τάρταρα. Με το μαρτύριό του να λειτουργεί ως μια διαρκής προειδοποίηση για τα όρια της ανθρώπινης εξουσίας και τις ολέθριες συνέπειες της ασέβειας προς τους θεούς.
Η Αναπάντεχη Σύνδεση Μέσω του Βιτρούβιου
Ωστόσο, η πρώτη και πιο απτή σύνδεση μεταξύ των δύο προκύπτει από μια κοινή πηγή. Πράγματι, ο ίδιος ο Ρωμαίος αρχιτέκτονας Βιτρούβιος, οι θεωρίες του οποίου ενέπνευσαν τον Ντα Βίντσι να δημιουργήσει το αριστούργημά του, αναφέρει στα δικά του γραπτά τον μύθο του Ιξίωνα. Αυτή η βιβλιογραφική αναφορά δημιουργεί μια απρόσμενη, αλλά ισχυρή γέφυρα που συνδέει άμεσα την έμπνευση της Αναγέννησης με την αρχαία Ελληνική τραγωδία.
Ο Κύκλος: Από τη Θεία Αρμονία στην Αιώνια Τιμωρία
Επιπροσθέτως, το σχήμα του κύκλου κυριαρχεί και στις δύο απεικονίσεις, αλλά με εκ διαμέτρου αντίθετο συμβολισμό. Ενώ ο Ντα Βίντσι χρησιμοποιεί τον κύκλο για να αναδείξει την τελειότητα και τη θεϊκή αρμονία του ανθρώπου, ο μύθος του Ιξίωνα χρησιμοποιεί έναν τροχό —έναν κύκλο φωτιάς— ως όργανο αιώνιας τιμωρίας. Αντιθέτως, εδώ ο κύκλος δεν απελευθερώνει, αλλά φυλακίζει. Επομένως, το ίδιο γεωμετρικό σχήμα ενσαρκώνει τόσο το ιδεώδες της τελειότητας όσο και την απόλυτη απελπισία του αέναου βασανιστηρίου.
Η Οπτική Παραλληλία στη Στάση του Σώματος
Τέλος, η οπτική ομοιότητα στη στάση των δύο μορφών είναι αδιαμφισβήτητη. Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου απλώνει τα άκρα σε πλήρη έκταση για να αγγίξει τα όρια του κύκλου και του τετραγώνου. Με τον ίδιο τρόπο, οι καλλιτέχνες ανά τους αιώνες απεικονίζουν τον Ιξίωνα δεμένο στον τροχό. Με τα χέρια και τα πόδια του τεντωμένα σε μια παρόμοια, σταυροειδή διάταξη. Αυτή η οπτική παραλληλία καθιστά τη σύγκριση ακόμη πιο συναρπαστική. Καθώς η στάση της απόλυτης ελευθερίας και αρμονίας ταυτίζεται οπτικά με τη στάση του απόλυτου μαρτυρίου.
Συνοψίζοντας, οι δεσμοί ανάμεσα στις δύο αυτές μορφές είναι βαθύτεροι από ό,τι αρχικά φαίνεται. Η κοινή αναφορά από τον Βιτρούβιο, η κυρίαρχη παρουσία του κύκλου και η εντυπωσιακή ομοιότητα στη στάση του σώματος συνθέτουν μια πολυεπίπεδη απάντηση στο ερώτημα. Τι Συνδέει τον Ντα Βίντσι με τον Μύθο του Ιξίωνα. Η σύνδεση αυτή αποκαλύπτει τελικά τις δύο όψεις του ανθρώπινου νομίσματος. Την αέναη αναζήτηση της τελειότητας και την τραγική πιθανότητα της πτώσης.
