Ένα Μνημείο Που Συνδυάζει Λειτουργικότητα και Αρχιτεκτονική Μεγαλοπρέπεια
Στην καρδιά του αρχαιολογικού χώρου της Άπτερας, οι ρωμαϊκές δεξαμενές ξεχωρίζουν ως ένα από τα πιο επιβλητικά και καλοδιατηρημένα κατάλοιπα της ρωμαϊκής περιόδου. Οι τρεις μεγαλοπρεπείς καμάρες της οροφής και οι αψίδες που τις στηρίζουν δημιουργούν έναν χώρο που, αν και κατασκευάστηκε για πρακτικούς λόγους υδροδότησης, εκπέμπει αρχιτεκτονικό μεγαλείο.
Το απαλό σταλάγμα του βρόχινου νερού που αντηχεί μέσα στις στοές μάς ταξιδεύει στην εποχή κατά την οποία οι δεξαμενές τροφοδοτούσαν τα ρωμαϊκά λουτρά της περιοχής. Όπως σημειώνει η δρ Κατερίνα Τζανακάκη, προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στα Χανιά:
«Το τεράστιο αυτό δημόσιο έργο είναι ενδεικτικό της ακμής που βίωνε τότε η πόλη».
Μια απροσδόκητη πληροφορία φέρνει το μνημείο ακόμα πιο κοντά στο σήμερα:
«Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, κάτοικοι μάς υπέδειξαν το αλώνι που υπάρχει ακριβώς επάνω από την τρίκλιτη οροφή του υδραγωγείου. Μας είπαν ότι άντεχε το βάρος δώδεκα ζευγαριών βοδιών!»
Οι εντυπωσιακές ρωμαϊκές δεξαμενές με τη θολωτή οροφή.
Η Άπτερα Μέσα από τους Αιώνες
Η ιστορία της Άπτερας ξεδιπλώνεται ως ένας συνεχής κύκλος άνθησης και εγκατάλειψης. Η πόλη-κράτος γνώρισε την ακμή της από τον 4ο αι. π.Χ. έως τον 4ο αι. μ.Χ., ενώ τα ρωμαϊκά λουτρά της αποκαλύπτουν ακριβώς αυτή τη διπλή όψη: την ευμάρεια και την παρακμή.
Από τη μία πλευρά, οι μαρμάρινες πλάκες και τα περίτεχνα βοτσαλωτά δάπεδα δηλώνουν πλούτο και ευμάρεια. Από την άλλη πλευρά, επειδή βρέθηκαν σάκοι με κόκαλα βοοειδών στον ίδιο χώρο, γίνεται φανερό ότι, μετά τον καταστροφικό σεισμό του 365 μ.Χ., άνθρωποι κατέφυγαν στα ερείπια των λουτρών. Καθώς αναζητούσαν προστασία, μετέφεραν εκεί την καθημερινή τους ζωή. Επομένως, το ίδιο μνημείο αντανακλά τόσο την εποχή της ακμής όσο και τη φάση της εγκατάλειψης.
Το Θέατρο: Από την Καταστροφή στην Αναβίωση
Ένας αντίστοιχος κύκλος εγκατάλειψης επαναλήφθηκε και τον 20ό αιώνα. Ένα ασβεστοκάμινο στήθηκε μέσα στο αρχαίο θέατρο, καταστρέφοντας τα εδώλια των κερκίδων για την κατασκευή σπιτιών.
Ωστόσο, οι σύγχρονες ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1993 από την αρχαιολόγο Βάνα Νινιού προσέγγισαν τον χώρο με σεβασμό. Η αποκατάσταση έγινε με φειδώ:
«Δεν προσθέσαμε παρά μόνο λίγα νέα εδώλια, αντίστοιχα με τα αρχαία», τονίζει η Κατερίνα Τζανακάκη.
Παρά τη σημερινή του περιορισμένη χωρητικότητα, η εμπειρία στο θέατρο είναι μοναδική. Όπως περιγράφει ο φύλακας του χώρου, Γιώργος Μαστραντωνάκης:
«Κάθε φορά που δίνεται μια μουσική ή θεατρική παράσταση, τα 300 διαθέσιμα εισιτήρια εξαντλούνται μέσα σε λίγα λεπτά».
Η θέα προς τα Λευκά Όρη και τα λιόδεντρα, σε συνδυασμό με την εξαιρετική ακουστική, μαγεύουν θεατές και καλλιτέχνες.
Πανοραμική άποψη του αρχαίου θεάτρου της Άπτερας,
Ένα Θέατρο Ζωντανό Μέσα στον Χρόνο
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Μουσικής ∆ωματίου Χανίων, Γιώργος Μαθιουλάκης, δηλώνει συγκινημένος:
«Το να δημιουργείς σε ένα μέρος που παρήγαγε τέχνη ήδη από τον 4ο αι. π.Χ. είναι συγκλονιστικό. Όλοι οι καλλιτέχνες νιώθουμε την ευθύνη να τιμήσουμε αυτόν τον χώρο με την τέχνη μας».
Οι αφίσες των πολιτιστικών φεστιβάλ από το 2015 μέχρι σήμερα κοσμούν το γραφείο του Γιώργου Μαστραντωνάκη και αποτελούν τεκμήρια της νέας ζωής που έχει αποκτήσει η Άπτερα.
«Όταν ο κόσμος περπατά στο καλντερίμι προς το θέατρο, νιώθεις πως η πόλη ξαναζεί. Οι επισκέπτες, ειδικά οι ξένοι, στέκονται στη θυμέλη και απαγγέλλουν στίχους. Και εντυπωσιάζονται όταν η φωνή τους επιστρέφει με ηχώ, σαν από ηχείο», σημειώνει συγκινημένος.
Επισκέπτες με Συναίσθηση και Σεβασμό
Η Άπτερα δεν είναι ακόμα τουριστικά κορεσμένη. Οι περισσότεροι επισκέπτες είναι μεμονωμένοι, καλά ενημερωμένοι και πρόθυμοι να περπατήσουν ακόμα και 2 χιλιόμετρα ανηφόρας για να φτάσουν στον χώρο.
Το 2024, ο χώρος υποδέχθηκε περίπου 60.000 επισκέπτες.
«Ακόμα κι εμείς, που δουλεύουμε χρόνια εδώ, συνεχώς ανακαλύπτουμε κάτι καινούργιο», αναφέρει ο Γιώργος.
Μια Πόλη Που Έβλεπε Πάντα στη Θάλασσα
Η θάλασσα ήταν ανέκαθεν βασικό στοιχείο της Άπτερας. Η στρατηγική της θέση πάνω από τον κόλπο της Σούδας της εξασφάλιζε εμπορική και πολιτική δύναμη.
Όπως υπενθυμίζει η Κατερίνα Τζανακάκη, απομένουν ακόμη σημαντικές εκτάσεις προς απαλλοτρίωση και ανασκαφή – μια υπόσχεση για νέες αποκαλύψεις στο μέλλον.
Η αρχαιολόγος δρ Κατερίνα Τζανακάκη στα ρωμαϊκά λουτρά.
Ο Μύθος Των Απτέρων Σειρήνων
Σύμφωνα με τον ιδρυτικό μύθο της πόλης, οι Μούσες νίκησαν τις Σειρήνες σε μια μουσική μονομαχία. Καθώς οι Σειρήνες δεν μπόρεσαν να αντέξουν την ήττα, ένιωσαν ντροπιασμένες και, γι’ αυτό, ξερίζωσαν τα φτερά τους. Στη συνέχεια, έπεσαν στη θάλασσα. Έτσι, σύμφωνα με την παράδοση, σχηματίστηκαν τα νησάκια που διακρίνονται σήμερα απέναντι από το φρούριο και ονομάστηκαν “Άπτερες”.
Κάτι από το τραγούδι τους φαίνεται να αιωρείται ακόμη στον αέρα της Άπτερας, μαρτυρώντας τη διαχρονική γοητεία αυτής της μοναδικής αρχαίας πόλης.
Πηγή: Ι. Ζαμπετάκη, Καθημερινή
