Σοφοκλής: 2.500 Χρόνια Σοφίας για τη Ζωή και τον Άνθρωπο

Ο Σοφοκλής, ένας από τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαίας Αθήνας, δεν έγραψε απλώς θέατρο. Μέσα από τους στίχους του, εξερεύνησε τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, τα όρια της δικαιοσύνης και τη σύγκρουση του ατόμου με τη μοίρα και τους θεούς. Τα λόγια του, δύο χιλιετίες μετά, παραμένουν εκπληκτικά επίκαιρα. Αξίζει τον κόπο να ρίξετε μια ματιά σε μερικά αποφθέγματά του και, εάν εμβαθύνετε στα λεγόμενά του, θα δείτε τον κόσμο μας με μια άλλη οπτική.

Περί Κρίσης και Δικαιοσύνης

Η σκέψη του Σοφοκλή συχνά περιστρέφεται γύρω από την αβεβαιότητα της ανθρώπινης κρίσης και την ευθύνη της εξουσίας. Τα λόγια του προειδοποιούν για την αλαζονεία και υπενθυμίζουν την ανάγκη για μέτρο και αυτοσυγκράτηση.

• “Δεν μπορεί κανένας να πάρει όρκο για τίποτε και η δεύτερη γνώμη διαψεύδει την πρώτη ιδέα.”
• “Μπροστά σ’ αυτούς που έσφαλαν παρά τη θέλησή τους από μία άστοχη κρίση, πρέπει να συγκρατούμε τον θυμό μας.”
• “Ένα κράτος, όπου η αυθάδεια και η ελευθερία τού να κάνει κανείς ό,τι θέλει μένουν ατιμώρητα, μπορεί να είναι κανένας σίγουρος γι’ αυτό, ότι μετά από ένα ευτυχισμένο ταξίδι τελειώνει βυθισμένο μέσα στην άβυσσο.”
• “Όποιος κυβερνήτης πλοίου παρατεντώνει τα πανιά και δεν λασκάρει καθόλου, ανατρέπει το καράβι.”
• “Το να αμαρτάνουν είναι κοινό σ’ όλους τους ανθρώπους.”

Περί Αλήθειας και Χρόνου

Για τον μεγάλο τραγικό, ο χρόνος είναι ο απόλυτος κριτής, αυτός που αποκαλύπτει κάθε κρυμμένη αλήθεια και αποδίδει τα πράγματα στην πραγματική τους αξία.

• “Ο χρόνος αποκαλύπτει τα πάντα και τα φέρνει στο φως.”
• “Το ψέμα ποτέ δεν ζει για να γεράσει.”
• “Μια μονάχα μέρα φτάνει να ρίξει και ν’ ανορθώσει όλα τ’ ανθρώπινα πράγματα.”
• (Από τον Οιδίποδα Τύραννο): “Είσαι τυφλός και στα αυτιά και στο μυαλό και στα μάτια.”

Περί Ανθρώπινης Φύσης

Με μια διεισδυτική ματιά, ο Σοφοκλής σκιαγραφεί τις αιώνιες ανθρώπινες αδυναμίες, τις επιθυμίες και τις αντιφάσεις που μας καθορίζουν.

• “Συμβαίνει πάντα το ίδιο πράγμα, κάθε άνθρωπος δεν σκέφτεται παρά τον εαυτό του.”
• “Κανένας δεν αγαπάει τη ζωή τόσο πολύ όσο ο γέρος.”
• “Η τύχη δεν βοηθεί ποτέ αυτούς που δεν βοηθούν τον εαυτό τους.”
• “Ενός κακού μύρια έπονται.”
• “Ο ανόητος έχει αδελφό τον αδύναμο.”
• “Το δώρο φέρνει δώρο.”

Περί Έρωτα και Αγάπης

Ίσως τα πιο διάσημα λόγια του προέρχονται από την τραγωδία του, την Αντιγόνη. Εδώ, η αγάπη και ο έρωτας παρουσιάζονται ως κοσμικές δυνάμεις, ανίκητες και καθοριστικές για την ανθρώπινη ύπαρξη.

• (Από την Αντιγόνη): “Έρως ανίκατε μάχαν.” (Έρωτα, που είσαι ανίκητος στη μάχη.)
• (Από την Αντιγόνη): “Δεν εγεννήθηκα για να μισώ, αλλά για να αγαπώ.”
• “Όρκους εγώ γυναικός εις ύδωρ γράφω.” (Όρκους γυναίκας εγώ πάνω στο νερό τους γράφω.)
• “Εσύ περιγράφεις τον πόνο μου και εγώ τον ζω.”

Η Σοφία που Μένει

Διαβάζοντας τα λόγια του Σοφοκλή, δεν βλέπουμε απλώς στίχους από αρχαίες τραγωδίες. Βλέπουμε έναν καθρέφτη της δικής μας κοινωνίας και της δικής μας ψυχής. Η σοφία του δεν έγκειται μόνο στη διαπίστωση των ανθρώπινων παθών, αλλά και στην υπόδειξη της αξίας της ενσυναίσθησης, της δικαιοσύνης και, πάνω απ’ όλα, της αγάπης. Είναι η απόδειξη ότι τα μεγάλα κείμενα δεν γερνούν ποτέ, απλώς περιμένουν κάθε νέα γενιά να ανακαλύψει σε αυτά τα δικά της διλήμματα και τις δικές της αλήθειες.