Σύνοψη
- Η Αρχαϊκή Περίοδος (750–500 π.Χ.) έθεσε τις βάσεις για τον κλασικό ελληνικό πολιτισμό.
- Η διάδοση του αλφαβήτου επέτρεψε την καταγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.
- Η πόλις αναδείχθηκε ως θεμελιώδης θεσμός, αλλά ενίσχυσε τον κατακερματισμό.
- Ο οπλίτης και η φάλαγγα κυριάρχησαν στον πόλεμο.
- Ο αποικισμός έλυσε προβλήματα υπερπληθυσμού και ενίσχυσε το εμπόριο.
- Οι τύραννοι ενίσχυσαν την κοινωνία, αλλά οδήγησαν και σε νέες μορφές πολιτικής οργάνωσης.
Χρονολόγιο
- 750 π.Χ. – Ίδρυση αποικίας Κύμης στην Ιταλία.
- 734 π.Χ. – Ίδρυση Συρακουσών στη Σικελία.
- 700 π.Χ. – Ανάδυση της πόλης-κράτους (πόλις).
- 7ος αιώνας π.Χ. – Ανάπτυξη της φάλαγγας και των οπλιτών.
- 650–600 π.Χ. – Εμφάνιση τυράννων στην Ελλάδα.
- 500 π.Χ. – Τέλος Αρχαϊκής Περιόδου, αρχή Κλασικής.
Εισαγωγή
Η Αρχαϊκή Περίοδος της Ελλάδας, από τον 8ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ., υπήρξε μια εποχή κοσμοϊστορικών αλλαγών. Οι Έλληνες βγήκαν από τα σκοτεινά χρόνια, υιοθέτησαν το φοινικικό αλφάβητο, συγκρότησαν πόλεις-κράτη και έθεσαν τα θεμέλια για τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό που θα επηρέαζε ολόκληρο τον κόσμο.
Η Εφεύρεση της Γραφής και ο Όμηρος
Μετά την απώλεια της γραφής Γραμμικής Β’, οι Έλληνες υιοθέτησαν και τροποποίησαν το φοινικικό αλφάβητο. Αυτό τους έδωσε τη δυνατότητα να καταγράφουν ιστορία και ποίηση.
Ο Όμηρος, τον 8ο ή 7ο αιώνα π.Χ., κατέγραψε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, έργα που συνδέθηκαν με την Τροία και καλλιέργησαν μια κοινή ελληνική ταυτότητα.
Η Ανάδυση της Πόλης-Κράτους (Πόλις)
Από το 700 π.Χ. η πόλις έγινε ο θεμελιώδης θεσμός της ελληνικής κοινωνίας.
Κάθε πόλις είχε:
- πολιτικό και οικονομικό κέντρο (αγορά, ακρόπολη),
- κοινωνική ιεραρχία,
- πολίτες με διαφορετικά δικαιώματα αλλά κοινή υποχρέωση: πίστη στην πόλη-κράτος.
Αν και η πόλις ενίσχυσε την τοπική ενότητα, απέτρεψε την πολιτική ενοποίηση της Ελλάδας.
Ο Πόλεμος και οι Οπλίτες
Η παλιά αριστοκρατική ιππομαχία αντικαταστάθηκε από τους οπλίτες. Αυτοί πολεμούσαν σε σχηματισμό φάλαγγας, προστατεύοντας ο ένας τον άλλον με την ασπίδα του.
Η στρατιωτική ισχύς τους συνδέθηκε με υψηλό κοινωνικό κύρος. Ο ποιητής Τυρταίος εξύμνησε τη γενναιότητά τους, προβάλλοντας την αξία της ομαδικής μάχης.
Αποικισμός και Εμπόριο
Η έλλειψη γης και τροφής οδήγησε σε μαζικό αποικισμό.
- Η πρώτη αποικία ήταν η Κύμη στη Ν. Ιταλία (750 π.Χ.).
- Ακολούθησε η Συρακούσα στη Σικελία (734 π.Χ.).
Μέσα σε δύο αιώνες, εκατοντάδες αποικίες δημιουργήθηκαν σε Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Λιβύη, Κύπρο και στον Εύξεινο Πόντο.
Οι αποικίες προμήθευαν τη μητρόπολη με σιτηρά, ξυλεία και μέταλλα, ενώ αντάλλασσαν κρασί, λάδι και αγγεία. Έτσι, ενισχύθηκε το εμπόριο και η ανταλλαγή ιδεών.
Οι Τύραννοι: Από Ελευθερωτές σε Δυνάστες
Οι κοινωνικές ανισότητες οδήγησαν στην άνοδο των τυράννων.
- Οι πρώτοι τύραννοι συχνά είχαν λαϊκή υποστήριξη, καθώς διέγραψαν χρέη και ενίσχυσαν έργα υποδομής.
- Στην Κόρινθο, ο Κύψελος κυβέρνησε με επιτυχία, αλλά ο γιος του Περίανδρος θεωρήθηκε σκληρός.
Η πτώση των τυράννων άνοιξε τον δρόμο για νέες μορφές διακυβέρνησης: ολιγαρχίες, δημοκρατικές τάσεις και μικτά πολιτεύματα.
Συχνές Ερωτήσεις
Ξεκινά περίπου το 750 π.Χ. με τον αποικισμό και τελειώνει γύρω στο 500 π.Χ., λίγο πριν τους Περσικούς Πολέμους.
Ο Όμηρος με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια καθιέρωσε μια κοινή ελληνική ταυτότητα και δίδαξε αξίες όπως ανδρεία, τιμή και αρετή.
Λόγω υπερπληθυσμού, έλλειψης γης και ανάγκης για σιτηρά. Οι αποικίες παρείχαν εμπορικές ευκαιρίες και πόρους.
Ήταν ηγεμόνες που κατέλαβαν την εξουσία με βία, αλλά συχνά απέκτησαν λαϊκή υποστήριξη με έργα και μεταρρυθμίσεις.
Η πόλις ήταν πόλη-κράτος με δική της πολιτική, οικονομική και κοινωνική οργάνωση.
