Εκατόμπεδος ναός Ακρόπολης: Ιστορία και θραύσματα

Οι Άγνωστοι Ναοί της Αθηνάς στην Ακρόπολη

Οι περισσότεροι επισκέπτες της Ακρόπολης γνωρίζουν μόνο έναν ναό της Αθηνάς: τον Παρθενώνα. Ωστόσο, στον Ιερό Βράχο υπήρξαν τουλάχιστον τρεις σημαντικοί ναοί αφιερωμένοι στη θεά. Σήμερα, διασώζονται μόνο θραύσματά τους.

Ο Εκατόμπεδος Ναός: Ο Πρώτος Μεγάλος Ναός

Ο αρχαιότερος σημαντικός ναός της Ακρόπολης ήταν ο Εκατόμπεδος. Ήταν δωρικός, περίπτερος, με έξι κίονες στις στενές πλευρές και δώδεκα στις μακριές. Το όνομά του σημαίνει «με μήκος 100 ποδών» και το γνωρίζουμε από αρχαίες επιγραφές. Τα γλυπτά του, κυρίως από πωρόλιθο, διατήρησαν τα αρχαία χρώματα. Κοσμούσαν τα αετώματα του ναού και μας μεταφέρουν στον μυθικό κόσμο της Αρχαϊκής εποχής.

Θέματα και Διακόσμηση

Ο Εκατόμπεδος φαίνεται πως ήταν αφιερωμένος στην πολεμική υπόσταση της Αθηνάς, ως προστάτιδα της πόλης. Στο αέτωμά του, για παράδειγμα, βλέπουμε λιοντάρια να κατασπαράζουν έναν ταύρο, ενώ δίπλα ο Ηρακλής παλεύει με τον θαλάσσιο δαίμονα Τρίτωνα. Ακόμη, απεικονίζεται ο Τρισώματος δαίμονας που κρατά τα σύμβολα των τριών στοιχείων της φύσης: νερού, φωτιάς και αέρα.

Πού Βρίσκονται Σήμερα τα Θραύσματα

Πολλά θραύσματα του Εκατόμπεδου, αλλά και άλλων ναών, βρέθηκαν διάσπαρτα σε όλη την Ακρόπολη. Κάποια αρχιτεκτονικά μέλη εντοπίστηκαν στα δυτικά του Παρθενώνα και μέχρι τον ναό της Αθηνάς Νίκης. Άλλα βρέθηκαν κοντά στο Ερέχθειο και στην περιοχή του Αρρηφορίου. Τα περισσότερα θραύσματα έχουν καταγραφεί και σήμερα φυλάσσονται είτε στο Μουσείο Ακρόπολης είτε σε ειδικές αποθήκες για την προστασία τους από τις καιρικές συνθήκες.

Πόσα Θραύσματα Έχουν Εντοπιστεί;

Σύμφωνα με καταγραφές της αρχαιολογικής υπηρεσίας, έχουν βρεθεί πάνω από 20.000 διάσπαρτοι λίθοι με αρχαία επεξεργασία και ακόμα 10.000 άμορφα κομμάτια χωρίς σαφή ταυτότητα. Από αυτά, 91 αποδίδονται στον Προπαρθενώνα (τον πρώτο ναό), 30 στον Εκατόμπεδο και 500 στον Αρχαίο Νεώ.

Η Σημασία των Αναστυλώσεων

Η μελέτη αυτών των θραυσμάτων επέτρεψε σε αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους, όπως τον καθηγητή Μανόλη Κορρέ, να ανασυνθέσουν τη μορφή του Εκατόμπεδου (περί το 570 π.Χ.) με βάση τα αρχιτεκτονικά μέλη και τα σωζόμενα γλυπτά.

Οι Καταστροφές και η Διάσωση

Τα αρχαία αυτά κομμάτια έμειναν εκτεθειμένα για αιώνες, γι’ αυτό και υπέστησαν φθορές και έχασαν τα χρώματά τους. Σήμερα, τα πιο σημαντικά έχουν μεταφερθεί σε αποθήκες και στο Μουσείο Ακρόπολης. Με τη δουλειά των επιστημονικών ομάδων, πολλά θραύσματα έχουν ταυτιστεί μεταξύ τους. Έτσι, καταλαβαίνουμε καλύτερα πώς ήταν αρχικά οι ναοί.

Μυθικά Θέματα και Ηρωικές Παραστάσεις

Η τέχνη των ναών αυτών εστίαζε σε ήρωες και μυθολογικά τέρατα. Τα πιο εντυπωσιακά γλυπτά αποκαλύφθηκαν το 1888, θαμμένα από τους ίδιους τους Αθηναίους, όταν έκτισαν νέο, μεγαλύτερο ναό. Λίθοι και αρχιτεκτονικά μέλη χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια για την ανοικοδόμηση των τειχών της Ακρόπολης, ειδικά μετά τις καταστροφές των Περσικών Πολέμων.

Τα Γλυπτά της Αρχαϊκής Εποχής

Σήμερα, οι επισκέπτες του Μουσείου Ακρόπολης μπορούν να θαυμάσουν τα αετώματα με τα λιοντάρια και τα μυθικά τέρατα, αλλά και τη Γιγαντομαχία από τον μαρμάρινο ναό της Αθηνάς Πολιάδος (525-500 π.Χ.).

Συμπέρασμα

Η Ακρόπολη παραμένει ένας ζωντανός αρχαιολογικός χώρος. Τα θραύσματα των αρχαίων ναών αποκαλύπτουν σταδιακά το πλούσιο παρελθόν της Αθήνας. Η μελέτη τους συμβάλλει στη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, προσφέροντας πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα για την ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής.