Η δευτεροβάθμια δίκη για την κλοπή στην Εθνική Πινακοθήκη
Η αυλαία στη δευτεροβάθμια δίκη για την κλοπή του 2012 στην Εθνική Πινακοθήκη έπεσε με την καταδίκη του καθ’ ομολογίαν δράστη σε κάθειρξη πέντε ετών. Ωστόσο, πέρα από την επιστροφή των πινάκων του Πικάσο και του Μοντριάν, το μυστήριο γύρω από το τρίτο κλοπιμαίο παραμένει άλυτο.
Τι συνέβη με το χαμένο έργο του Γουλιέλμο Κάτσια;
Το τρίτο έργο που αφαιρέθηκε ήταν ένα σχέδιο των αρχών του 17ου αιώνα, φιλοτεχνημένο από τον Ιταλό ζωγράφο Γουλιέλμο Κάτσια, γνωστό και ως Μονκάλβο. Ο δράστης ισχυρίστηκε ότι κατά τη διαφυγή του τραυματίστηκε από γυαλιά, σκούπισε το αίμα του με το σχέδιο και όταν το είδε κατεστραμμένο, το πέταξε στη λεκάνη μιας τουαλέτας.
Η εκδοχή αυτή, ωστόσο, αμφισβητείται.
Η ανάλυση του 2021 και το έργο της Φλωρεντίας
Το 2021 ο καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης στο Πανεπιστήμιο Tilburg, Ερικ Πόστμα, πραγματοποίησε ψηφιακή ανάλυση πάνω στο επίμαχο σχέδιο. Η μελέτη έγινε σε σύγκριση με έργο που αποσύρθηκε από δημοπρασία στη Φλωρεντία τον Σεπτέμβριο του 2019.
Η ανάλυση έδειξε ότι τα δύο έργα ήταν σχεδόν πανομοιότυπα. Οι μικρές αποκλίσεις εξηγούνταν από διαφορετικό ύψος λήψης, γωνία και φωτισμό στις φωτογραφίες.
Η αρχική αναγνώριση και οι καταγγελίες
Το έργο είχε εντοπιστεί από την ιστορικό τέχνης Σερένα ντ’ Iτάλια, η οποία ενημέρωσε τη Μαριλένα Κασιμάτη, πρώην επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης (1984–2017).
Η κ. Κασιμάτη υποστήριξε ότι μετά την κλοπή το έργο αλλοιώθηκε επίτηδες, ώστε να δημιουργηθεί σύγχυση και πιθανή δυνατότητα πώλησης. Η ίδια ενημέρωσε το υπουργείο Πολιτισμού και προσφέρθηκε να μεταβεί στην Ιταλία για αυτοψία. Η πρότασή της, όμως, δεν έγινε αποδεκτή, καθώς δεν εστάλη Έλληνας ειδικός.
Το ζήτημα είχε δημοσιευθεί το 2020 από την Καθημερινή.
Η κατάθεση του Στέλιου Γκαρίπη στη δίκη
Στη δίκη, ο δικηγόρος και συλλέκτης έργων τέχνης Στέλιος Γκαρίπης αναφέρθηκε στη διαδρομή του έργου και τόνισε την ανάγκη να ανακτηθεί και να εξεταστεί.
Σύμφωνα με έγγραφα των ιταλικών αρχών, το σχέδιο αγοράστηκε έναντι 600 ευρώ από Ιταλό εκτιμητή. Ο προηγούμενος κάτοχος, πρώην δικηγόρος, υποστήριξε ότι το είχε αγοράσει προς 350 ευρώ από τη βόρεια Ιταλία, χωρίς όμως να παρουσιάσει παραστατικό.
Οι έρευνες των ιταλικών και ελληνικών αρχών
Πριν αποσυρθεί το έργο από τη δημοπρασία, ένας Ιταλός ιστορικός τέχνης επικοινώνησε με τον οίκο, θεωρώντας αρχικά ότι επρόκειτο για το κλοπιμαίο της Πινακοθήκης. Στη συνέχεια, αναθεώρησε.
Η Ιντερπόλ Ιταλίας ενημέρωσε την ελληνική πλευρά ότι υπήρχαν διαφορές στις διαστάσεις και στην πλαισίωση, επικαλούμενη την εκτίμηση του Ιταλού ειδικού. Η τεκμηρίωση έγινε μόνο από φωτογραφίες, όχι από φυσική εξέταση.
Το 2020 το υπουργείο Πολιτισμού ζήτησε να βρεθεί και να κατασχεθεί το έργο, ώστε να γίνει πραγματογνωμοσύνη παρουσία Έλληνα ειδικού. Ωστόσο, οι καραμπινιέρι το 2021 δήλωσαν ότι δεν υπήρχαν νέα στοιχεία που να αλλάζουν την εκτίμηση.
Το ανοιχτό μυστήριο
Μέχρι σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά την υπόθεση της δημοπρασίας, η τύχη του σχεδίου παραμένει άγνωστη. Το ερώτημα αν το έργο του Γουλιέλμο Κάτσια έχει χαθεί οριστικά ή αν βρίσκεται κάπου στην Ιταλία συνεχίζει να πλανάται.
Η υπόθεση δείχνει πόσο περίπλοκη μπορεί να γίνει η αναζήτηση ενός κλοπιμαίου και πόσο εύκολα οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις αφήνουν κενά στην πολιτιστική δικαιοσύνη.
