Σύνοψη
- Οι περιστεριώνες της Τήνου αποτελούν μνημεία αγροτικής αρχιτεκτονικής.
- Ο Σύλλογος «Οι φίλοι του Πρασίνου» έχει αναστηλώσει 148 κτίσματα.
- Ξεκίνησαν στην Ενετοκρατία και άνθισαν στην Τουρκοκρατία.
- Το φεστιβάλ “Open Tinos Dove Routes” τους φέρνει στο επίκεντρο.
- Στόχος: αναπαλαίωση, προστασία και ψηφιακή ανάδειξη.
Η μάχη για τη διάσωση των περιστεριώνων
Στην Τήνο, οι κάτοικοι μεγάλωσαν με τους περίφημους περιστεριώνες, που αποτελούν μοναδικό δείγμα αγροτικής αρχιτεκτονικής. Φτιαγμένα με πέτρα, ασβέστη και σχιστόλιθο, αυτά τα ιδιαίτερα κτίσματα δεν εξυπηρετούσαν μόνο πρακτικές ανάγκες, αλλά εξελίχθηκαν σε ζωντανό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού.
Από το 1975, ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος και Αναδασώσεως Τήνου «Οι φίλοι του Πρασίνου» δίνει διαρκή μάχη για τη διάσωσή τους. Μέχρι σήμερα έχουν αναστηλωθεί 148 από τα περισσότερα από χίλια κτίσματα που βρίσκονται διάσπαρτα στο νησί, δείχνοντας την αξία και τη σπουδαιότητά τους.
Ο πρόεδρος του Συλλόγου, Γιάννης Ψάλτης, τονίζει ότι το μεγάλο όνειρο της ομάδας είναι να δει όλους τους περιστεριώνες να ξαναζωντανεύουν, ώστε να συνεχίσουν να αφηγούνται την ιστορία και την παράδοση της Τήνου.
Από την Ενετοκρατία στην Τουρκοκρατία
Η ιστορία των περιστεριώνων ξεκινά πιθανότατα το 1207, στην πρώτη περίοδο της Ενετοκρατίας. Οι Ενετοί είχαν χωρίσει την Τήνο σε 69 φέουδα και δεν επέτρεπαν στους ντόπιους να χτίζουν περιστεριώνες. Αυτό άλλαξε μετά το 1715, όταν το νησί πέρασε στην Οθωμανική κυριαρχία. Οι Τούρκοι, θέλοντας να προσεταιριστούν τον πληθυσμό, έδωσαν προνόμια στους κατοίκους, μεταξύ των οποίων και το δικαίωμα να φτιάχνουν δικούς τους περιστεριώνες.
Έτσι, οι Τηνιακοί απέκτησαν δική τους παραγωγή κρέατος, αλλά και τη δυνατότητα εμπορίου. Τα περιστέρια ψήνονταν, αποθηκεύονταν σε πήλινα δοχεία με λάδι ή λίπος και στέλνονταν μέχρι τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη.
Η αρχιτεκτονική των περιστεριώνων
Οι περιστεριώνες της Τήνου είναι κυρίως διώροφοι. Το ισόγειο χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση της σοδειάς, ενώ ο πάνω όροφος φιλοξενούσε τα περιστέρια. Εκτός από τη λειτουργικότητα, εντυπωσιάζουν και με την καλλιτεχνική τους διάσταση.
Οι Τηνιακοί μάστορες, με ένα σφυρί και το μάτι τους για αλφάδι, έδιναν μορφή στην πέτρα και δημιουργούσαν εντυπωσιακές παραστάσεις στις όψεις: ρόμβους, ήλιους, τρίγωνα. Έτσι, τα κτίσματα γίνονταν όχι μόνο αγροτικές εγκαταστάσεις αλλά και έργα τέχνης που χαρακτήριζαν τον ιδιοκτήτη τους.
Σύγχρονες δράσεις και ψηφιακή χαρτογράφηση
Η αγάπη για τους περιστεριώνες δεν περιορίζεται μόνο στη συντήρησή τους. Από τις 23 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου, το φεστιβάλ “Open Tinos Dove Routes”, που διοργανώνει ο πολιτιστικός φορέας «ΚΟΙΝΩΝΩ – The Tinos Gathering», τους φέρνει στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής ζωής.
Το φεστιβάλ περιλαμβάνει περιπατητικές διαδρομές, εργαστήρια και μουσικές συναυλίες. Παράλληλα, μια ψηφιακή πλατφόρμα χαρτογράφησης και τρισδιάστατης αποτύπωσης δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να περιηγηθούν στους περιστεριώνες εικονικά, όπου κι αν βρίσκονται.
Η πρωτοβουλία πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Cycladic Identity του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Στόχος είναι οι περιστεριώνες να γίνουν ζωντανά κύτταρα πολιτισμού, προσκαλώντας δημιουργούς από όλο τον κόσμο να εμπνευστούν από αυτούς.
Στόχοι και επόμενα βήματα
Ο Σύλλογος «Οι φίλοι του Πρασίνου» ζητά χρηματοδότηση 50.000 ευρώ από το Υπουργείο Πολιτισμού, ώστε να συνεχίσει την αναπαλαίωση. Στόχος είναι να αποκατασταθούν 13 περιστεριώνες, δηλαδή ένας σε κάθε διαμέρισμα της Τήνου, και έτσι να τιμηθούν τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του.
Παρά τις δυσκολίες, οι περιστεριώνες της Τήνου συνεχίζουν να αντιστέκονται στον χρόνο, αποδεικνύοντας ότι η αγροτική αρχιτεκτονική μπορεί να σταθεί ισάξια δίπλα στα σπουδαιότερα μνημεία.
Συχνές Ερωτήσεις
Αποτελούν μνημεία αγροτικής αρχιτεκτονικής, αλλά και κομμάτι της κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας του νησιού.
Οι πρώτοι περιστεριώνες χρονολογούνται από την περίοδο της Ενετοκρατίας (1207). Η μεγάλη τους άνθηση όμως ήρθε μετά το 1715, με την Τουρκοκρατία.
Οι Τηνιακοί μάστορες χρησιμοποιούσαν πέτρα, ασβέστη και σχιστόλιθο. Με απλά εργαλεία και το «μάτι για αλφάδι» έφτιαχναν λειτουργικά αλλά και καλλιτεχνικά κτίσματα.
Ναι. Ο Σύλλογος «Οι φίλοι του Πρασίνου» εργάζεται εδώ και δεκαετίες για τη διάσωση και αναστήλωσή τους, ενώ το φεστιβάλ “Open Tinos Dove Routes” προβάλλει τους περιστεριώνες μέσα από καλλιτεχνικές δράσεις και ψηφιακή χαρτογράφηση.
