Ποιος ήταν ο Πλάτων; Η πρώτη βιογραφία και όσα δεν γνωρίζαμε
Ο Πλάτων παραμένει μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της φιλοσοφίας. Από τον 4ο αιώνα π.Χ. μέχρι σήμερα, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές όλων των εποχών. Πολλοί μάλιστα πιστεύουν ότι όλη η μεταγενέστερη δυτική φιλοσοφία είναι «υποσημειώσεις στον Πλάτωνα».
Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος Πλάτων;
Μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρχε πλήρης βιογραφία του Πλάτωνα στα αγγλικά. Κανείς δεν είχε συλλέξει και διασταυρώσει τα διάσπαρτα στοιχεία για τη ζωή του. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο ανεξάρτητος μελετητής Robin Waterfield, ο οποίος παρουσίασε το πρώτο εκτενές βιογραφικό έργο για τον Πλάτωνα.
Πώς γεννήθηκε το «φαινόμενο Πλάτων»;
Ο Πλάτων γεννήθηκε στην Αθήνα στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. Ανήκε στην αριστοκρατική τάξη. Αυτό του έδωσε πρόσβαση σε πλούσια μόρφωση και σε κύκλους διανοουμένων.
Ήρθε σε επαφή με σπουδαίους προγενέστερους στοχαστές, κυρίως τους Προσωκρατικούς. Η μεγαλύτερη επιρροή, όμως, προήλθε από τον Σωκράτη. Η συμμετοχή του στον κύκλο του Σωκράτη του άλλαξε τη ζωή και τον ώθησε στη φιλοσοφική αναζήτηση.
Τι γνωρίζουμε για τα παιδικά του χρόνια;
Τα στοιχεία είναι λίγα και προέρχονται κυρίως από μεταγενέστερες σύντομες βιογραφίες. Ξέρουμε όμως ότι δέχτηκε εκπαίδευση τυπική για νέους της ανώτερης τάξης και ότι είχε αρχικά φιλοδοξίες συγγραφέα, πιθανόν στην ποίηση ή το θέατρο.
Πλάτων και Σωκράτης: Μύθος ή πραγματικότητα;
Η σχέση του Πλάτωνα με τον Σωκράτη αποτελεί θέμα διαφωνίας. Αν και θεωρείται ο πιο λαμπρός μαθητής του Σωκράτη, πολλοί μελετητές θεωρούν ότι στα διαλόγους του ο Πλάτων παρουσιάζει δικό του «λογοτεχνικό» Σωκράτη και όχι απαραίτητα τον ιστορικό φιλόσοφο.
Οι θέσεις που αποδίδονται στον Σωκράτη στους πρώιμους διαλόγους – όπως «η αρετή είναι γνώση» ή «είναι προτιμότερο να υποστείς αδικία παρά να την πράξεις» – ίσως είναι στην πραγματικότητα πλατωνικές ιδέες, που δοκιμάστηκαν μέσα από τη διαλογική μέθοδο.
Πώς άλλαξε ο Πλάτων τη φιλοσοφία;
Ο Πλάτων δεν ήταν ο πρώτος φιλόσοφος, ήταν όμως εκείνος που άλλαξε για πάντα τη μορφή και τον προσανατολισμό της φιλοσοφίας. Εισήγαγε τη μέθοδο της διαλεκτικής: Συνεχής αμφισβήτηση και αναζήτηση της αλήθειας μέσω ερωτήσεων.
Ό,τι παρέμενε «όρθιο» μετά από επίμονη φιλοσοφική εξέταση, μπορούσε να θεωρηθεί αξιόλογο.
Η θεωρία των Ιδεών (Forms)
Η θεωρία των Ιδεών γεννήθηκε από την ανάγκη να εξηγηθεί πώς μπορούμε να γνωρίζουμε σταθερές αλήθειες σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει. Επηρεασμένος από τους Ηράκλειτο και Παρμενίδη, αλλά και τα μαθηματικά, ο Πλάτων υποστήριξε πως οι αιώνιες, άυλες Ιδέες αποτελούν τη μόνη βέβαιη γνώση.
Πώς έγινε διάσημος ο Πλάτων στην αρχαιότητα;
Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν εφημερίδες ούτε τυπογραφεία. Όμως τα έργα του Πλάτωνα κυκλοφορούσαν ως χειρόγραφα και διαβάζονταν σε ολόκληρο τον ελληνόφωνο κόσμο. Η φήμη του ενισχύθηκε και από την ίδρυση της Ακαδημίας, του πρώτου σημαντικού εκπαιδευτικού ιδρύματος στη Δύση.
Αξιοσημείωτο είναι πως ο Πλάτων, αν και συγγραφέας, επέλεξε να μην βάζει το όνομά του στα έργα του. Παρ’ όλα αυτά, όλοι γνώριζαν την ταυτότητά τους χάρη στη μοναδικότητά τους.
Οι Σοφιστές και ο Πλάτων: Συγκρούσεις και διαφορές
Οι Σοφιστές, λοιπόν, ήταν οι διανοούμενοι της εποχής· δάσκαλοι ρητορικής και πρακτικής φιλοσοφίας. Έτσι, πολλοί από αυτούς προσπαθούσαν να προετοιμάσουν τους νέους για την πολιτική ζωή. Ωστόσο, ο Πλάτων διαχώρισε τη θέση του, καθώς πίστευε ότι η αληθινή φιλοσοφία είναι θεωρητική και όχι απλώς πρακτική τέχνη της πειθούς.
Ο Ισοκράτης, σύγχρονος του Πλάτωνα, ίδρυσε επίσης σχολή και συχνά επιτίθεται στους «σοφιστές» (αν και και ο ίδιος κατατάσσεται συχνά σε αυτούς). Για τον Πλάτωνα, ο αληθινός φιλόσοφος δεν αμείβεται για τις υπηρεσίες του και αναζητά τη γνώση για την ίδια τη γνώση.
Η Ακαδημία και η κληρονομιά του Πλάτωνα
Ο Πλάτων ίδρυσε την Ακαδημία γύρω στο 383 π.Χ. Χρηματοδοτήθηκε τόσο από την οικογενειακή του περιουσία όσο και από δωρεές πλούσιων μαθητών και φίλων. Η Ακαδημία εξελίχθηκε σε ερευνητικό κέντρο που προσέλκυε κορυφαίους διανοούμενους όπως ο Αριστοτέλης.
Ο Πλάτων έδωσε μεγάλη ελευθερία στους μαθητές του. Δεν επέβαλε το δικό του σύστημα, αλλά ενθάρρυνε την ανεξάρτητη έρευνα, ακόμη και όταν αυτή αντέκρουε τις δικές του θεωρίες.
Πολιτική δράση και οι αποστολές του Πλάτωνα στη Σικελία
Ο Πλάτων δεν ήταν μόνο θεωρητικός. Προσπάθησε να εφαρμόσει τις ιδέες του στη Σικελία, όπου προσπάθησε να συμβουλεύσει τον τύραννο Διονύσιο Β΄ της Συρακούσας. Η προσπάθεια του να εισαγάγει φιλοσοφικές και ηθικές μεταρρυθμίσεις απέτυχε, οδηγώντας σε πολιτική αναταραχή.
Αυτές οι εμπειρίες, σύμφωνα με τον Waterfield, οδήγησαν τον Πλάτωνα σε πιο ρεαλιστικές ή και απαισιόδοξες προσεγγίσεις στην ύστερη πολιτική του σκέψη, όπως φαίνεται στους «Νόμους».
Το τέλος της ζωής του Πλάτωνα και η παρακαταθήκη του
Τα τελευταία του χρόνια, ο Πλάτων αφιερώθηκε στη μελέτη της αστρονομίας, επηρεασμένος από μεγάλους επιστήμονες της Ακαδημίας όπως ο Εύδοξος. Ήθελε να κατανοήσει τη σχέση του ανθρώπινου ψυχισμού με την τάξη του σύμπαντος.
Η Ακαδημία του συνέχισε να λειτουργεί για αιώνες, επηρεάζοντας βαθιά τη δυτική σκέψη. Οι διάλογοί του παραμένουν επίκαιροι και προσελκύουν το ενδιαφέρον φιλοσόφων, επιστημόνων και ερευνητών μέχρι σήμερα.
Η Γέννηση της Γνώσης: Ακαδημία Πλάτωνα το πρώτο Πανεπιστήμιο του κόσμου – Αρχαία Ελληνικά
Συμπέρασμα
Ο Πλάτων, λοιπόν, ήταν κάτι παραπάνω από φιλόσοφος. Πράγματι, υπήρξε ένας άνθρωπος που διαμόρφωσε τη δυτική σκέψη, καθώς προσέφερε νέο υπόδειγμα φιλοσοφικής μεθόδου και, επιπλέον, τόλμησε να συνδέσει τη θεωρία με την πράξη. Έτσι, το έργο του παραμένει ζωντανό, συνεχίζοντας να προκαλεί αλλά και να εμπνέει τις επόμενες γενιές.
2 thoughts on “Πλάτων: Βιογραφία και Έργο του Φιλόσοφου”