Ο Σωκράτης: Η Ζωή, η Φιλοσοφία και το Τέλος ενός Θρύλου
Ο Σωκράτης, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αθήνα (470-399 π.Χ.), υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας. Ο γιος του λιθοξόου Σωφρονίσκου και της μαμής Φαιναρέτης, άφησε ανεξίτηλο το σημάδι του ως ένας από τους θεμελιωτές της Δυτικής Φιλοσοφίας.
Από Γλύπτης σε Φιλόσοφο
Αρχικά, ο Σωκράτης ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του, τη γλυπτική. Όμως, στα 17 του χρόνια, η γνωριμία του με τον φιλόσοφο Αρχέλαο του άνοιξε έναν νέο κόσμο, γεμάτο πάθος για τη φιλοσοφία. Έτσι, εγκατέλειψε τη γλυπτική “χάριν της παιδείας” και αφιερώθηκε στην αναζήτηση της αλήθειας.
Ο Κύκλος των Φίλων και η Φιλοσοφική Μέθοδος
Γύρω από τον Σωκράτη συγκεντρώθηκε ένας πολυάριθμος κύκλος πιστών φίλων, κυρίως νέων από όλη την Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς έγιναν αργότερα διάσημοι φιλόσοφοι, ιδρύοντας σχολές με διαφορετικές κατευθύνσεις, όπως ο Πλάτωνας, ο Αντισθένης, ο Ευκλείδης και ο Αρίστιππος.
Ο Σωκράτης δεν δίδασκε με τον συνηθισμένο τρόπο. Αντίθετα, προτιμούσε τον διάλογο. Συζητούσε σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης, για θέματα κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και θρησκευτικά. Σε αντίθεση με τους σοφιστές, δεν δεχόταν χρήματα για τις συζητήσεις του.
Το “Δαιμόνιο” και η Αποχή από την Πολιτική
Ο Σωκράτης συχνά αναφερόταν σε μια “φωνή” που άκουγε μέσα του, το “δαιμόνιο”. Αυτή η φωνή τον εμπόδιζε να κάνει πράγματα που δεν ήταν σωστά. Αυτό το “δαιμόνιο”, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν που τον απέτρεψε από το να ασχοληθεί με την πολιτική, καθώς πίστευε πως αν το έκανε, θα είχε αφανιστεί και δεν θα είχε ωφελήσει ούτε τον εαυτό του ούτε την πόλη.
Η Δίκη και ο Θάνατος
Το 399 π.Χ., ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Η κατηγορία θεωρήθηκε ότι είχε πολιτικά κίνητρα, καθώς οι ιδέες του Σωκράτη θεωρούνταν ανατρεπτικές και η διδασκαλία του επηρέαζε τους νέους.
Στη διάρκεια της δίκης, ο Σωκράτης έδειξε αξιοθαύμαστο θάρρος. Ακόμη και μπροστά στην καταδίκη, διατήρησε τη “θεϊκή του αταραξία”. Παρέμεινε στο δεσμωτήριο για 30 μέρες, περιμένοντας την εκτέλεση της θανατικής ποινής, λόγω ενός νόμου που απαγόρευε την εκτέλεση πριν από την επιστροφή του ιερού πλοίου από τις γιορτές της Δήλου.
Από τον διάλογο του Πλάτωνα “Κρίτων” μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης θα μπορούσε να σωθεί με τη βοήθεια των φίλων του, αλλά αρνήθηκε. Ως νομοταγής πολίτης και αληθινός φιλόσοφος, περίμενε τον θάνατο ειρηνικά και γαλήνια, πίνοντας το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος.
Η Απολογία του Σωκράτη
Ο Σωκράτης ξεκίνησε την απολογία του δηλώνοντας ότι οι κατήγοροί του είχαν πει τόσες αναλήθειες που λίγο έλειψε να πείσουν ακόμη και τον ίδιο. Αρνήθηκε τις κατηγορίες, τονίζοντας ότι ήταν η πρώτη φορά που εμφανιζόταν σε δικαστήριο σε ηλικία εβδομήντα ετών, κάτι που τον καθιστούσε ξένο ως προς την δικανική ρητορική.
Διέκρινε δύο είδη κατηγόρων: τους πρόσφατους (Άνυτος, Μέλητος, Λύκωνας) και τους παλαιότερους. Αναφέρθηκε στο κατηγορητήριο που τον ήθελε να “ερευνά με περιττό ζήλο τα φαινόμενα που συμβαίνουν κάτω από τη γη και στον ουρανό, να κάνει τα άδικα να φαίνονται δίκαια και να τα διδάσκει στους άλλους”. Προκάλεσε τους παρευρισκόμενους να επιβεβαιώσουν αν ποτέ δίδαξε κάτι τέτοιο ή αν πήρε χρήματα, κάτι που κανείς δεν έκανε.
Στην εξέταση του Μέλητου, ο Σωκράτης επιτέθηκε στην υποκρισία του, δείχνοντας ότι ο Μέλητος προσποιούνταν ότι ενδιαφερόταν για τους νέους. Με ερωτήσεις, ανάγκασε τον Μέλητο να υποστηρίξει ότι όλοι ωφελούν τους νέους εκτός από τον Σωκράτη. Ο Σωκράτης αντέκρουσε αυτό το επιχείρημα με το παράδειγμα των ίππων, όπου λίγοι εκπαιδευτές τους ωφελούν, ενώ οι πολλοί μπορεί να τους βλάψουν.
Όσον αφορά την κατηγορία περί των θεών, ο Σωκράτης την κατέρριψε υποστηρίζοντας ότι δεν μπορεί να είναι άθεος εφόσον η κατηγορία τον ήθελε να εισάγει νέες θεότητες.
Μετά την καταδίκη του σε θάνατο, ο Σωκράτης απευθύνθηκε σε όσους τον αθώωσαν, εξηγώντας ότι το δαιμόνιό του δεν τον εμπόδισε, υποδηλώνοντας ότι το αποτέλεσμα ήταν για το καλό του. Τέλος, τόνισε πως για τον καλό άνθρωπο δεν υπάρχει κανένα κακό, ούτε όταν ζει ούτε όταν πεθαίνει, και ότι οι θεοί φροντίζουν για τις υποθέσεις τους.
Έκλεισε την απολογία του με τα ιστορικά λόγια: “Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και σεις για να ζήσετε…Ποιοι από μας πηγαίνουν σε καλύτερο πράγμα είναι άγνωστο σε όλους εκτός από τον θεό.”
Η Κληρονομιά του Σωκράτη
Ο Σωκράτης, παρόλο που δεν άφησε γραπτά έργα, επηρέασε βαθύτατα τη Δυτική φιλοσοφία. Οι ιδέες του, όπως τις κατέγραψαν οι μαθητές του, ιδιαίτερα ο Πλάτωνας, διαμόρφωσαν τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την ηθική, την πολιτική, τη γνώση και τη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Σωκράτης παραμένει μια από τις πιο σημαντικές και διαχρονικές φυσιογνωμίες της ιστορίας.
3 thoughts on “Ο Σωκράτης και το Κώνειο: Η Απολογία που Συγκλόνισε την Αρχαία Αθήνα”