Σύνοψη
- Οι Βυζαντινοί ποτέ δεν αυτοαποκαλούνταν «Βυζαντινοί», αλλά Ρωμαίοι.
- Η ελληνική γλώσσα και κουλτούρα καθόρισαν την αυτοκρατορία από τον 7ο αιώνα.
- Διέσωσαν και μετέδωσαν την αρχαία ελληνική γνώση στη Δύση.
- Ανέπτυξαν στρατιωτικές καινοτομίες όπως το ελληνικό πυρ.
- Με την Ορθοδοξία και την παιδεία τους επηρέασαν Σλάβους και Ανατολή.
Χρονολόγιο – Ορόσημα των Βυζαντινών Ελλήνων
- 330 μ.Χ.: Ίδρυση Κωνσταντινούπολης από τον Μέγα Κωνσταντίνο.
- 476 μ.Χ.: Πτώση Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας – επιβίωση Ανατολής.
- 610–641 μ.Χ.: Ηράκλειος – καθιερώνει τα ελληνικά ως επίσημη γλώσσα.
- 9ος αιώνας: Κύριλλος & Μεθόδιος δημιουργούν το κυριλλικό αλφάβητο.
- 1453 μ.Χ.: Άλωση Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.
Εισαγωγή
Οι Βυζαντινοί Έλληνες παραμένουν συχνά παρεξηγημένοι για ιστορικούς και πολιτικούς λόγους. Για να κατανοήσει κανείς τη συμβολή τους στον σύγχρονο κόσμο, χρειάζεται να κοιτάξει πέρα από τον όρο «Βυζαντινοί». Ο ίδιος ο όρος καθιερώθηκε πολύ αργότερα, τον 16ο αιώνα, από δυτικούς λόγιους. Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονταν ως «Ρωμαῖοι» ή «Ρωμιοί», δηλαδή συνεχιστές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με ελληνική ψυχή.
Πότε διαμορφώθηκε η ταυτότητα των Βυζαντινών Ελλήνων;
Η ιδιαίτερη ταυτότητα των Βυζαντινών άρχισε να σχηματίζεται μετά την ίδρυση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Όταν η Δύση κατέρρευσε το 476 μ.Χ., η Κωνσταντινούπολη συνέχισε να ενσαρκώνει την αίγλη και τις παραδόσεις της Ρώμης.
Η μεγάλη τομή ήρθε τον 7ο αιώνα, με τον αυτοκράτορα Ηράκλειο, ο οποίος καθιέρωσε τα ελληνικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους. Έτσι δημιουργήθηκε ένα κράμα: ρωμαϊκό διοικητικά, ελληνικό πολιτισμικά και χριστιανικό θρησκευτικά.
Οι Βυζαντινοί ως φύλακες της αρχαίας σοφίας
Σε μια Ευρώπη που συγκλονιζόταν από πολέμους και οικονομικές κρίσεις, τα μοναστήρια και οι λόγιοι της Κωνσταντινούπολης αντέγραφαν και διέσωζαν έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και του Ομήρου.
Αυτή η πνευματική παρακαταθήκη πέρασε αργότερα στη Δύση και αποτέλεσε τη βάση της Αναγέννησης. Χωρίς το έργο των Βυζαντινών Ελλήνων, η αρχαία ελληνική γνώση ίσως είχε χαθεί οριστικά.
Στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυΐα
Η αυτοκρατορία βρέθηκε αντιμέτωπη με Πέρσες, Άραβες, Βουλγάρους και αργότερα Τούρκους. Παρά τις απειλές, όχι μόνο επέζησε αλλά και καινοτόμησε. Το ελληνικό πυρ, φλογερό όπλο που τρόμαξε όλους τους εχθρούς, κράτησε την Πόλη όρθια για αιώνες.
Διοικητικά, οι Βυζαντινοί διατήρησαν το ρωμαϊκό σύστημα γραφειοκρατίας, συνδυάζοντας τον τοπικό έλεγχο με την απόλυτη εξουσία του αυτοκράτορα.
Πολιτισμική ακτινοβολία και Ορθοδοξία
Οι Βυζαντινοί Έλληνες ανέδειξαν την Ορθοδοξία σε παγκόσμια δύναμη. Οι ιεραπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος μετέδωσαν τη χριστιανική πίστη στους Σλάβους και δημιούργησαν το κυριλλικό αλφάβητο. Έτσι, το Βυζάντιο έγινε πνευματικός «νονός» πολλών εθνών.
Παράλληλα, το μεγαλείο της Αγίας Σοφίας ενσάρκωσε τη θεία μεγαλοπρέπεια και την αυτοκρατορική δύναμη.
Συχνές Ερωτήσεις
Γιατί θεωρούσαν τον εαυτό τους συνεχιστές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και χρησιμοποιούσαν τον όρο «Ρωμαίοι».
Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος τον 7ο αιώνα μ.Χ.
Με τη διάσωση και αντιγραφή αρχαίων ελληνικών κειμένων που μεταφέρθηκαν στη Δύση.
Το ελληνικό πυρ, όπλο που εξασφάλισε την επιβίωση της αυτοκρατορίας.
Διαμόρφωσε την ταυτότητα του κράτους και μεταδόθηκε στους Σλάβους μέσω των ιεραποστόλων.
Βιβλιογραφία
- Ostrogorsky, G. History of the Byzantine State. Rutgers University Press.
- Norwich, J. J. Byzantium: The Early Centuries. Penguin.
- Herrin, J. Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire. Princeton University Press.
- Mango, C. Byzantium: The Empire of New Rome. Phoenix Press.
