Ο Μύθος του Βασιλιά Μίδα και το Χρυσό Άγγιγμα
Ο Βασιλιάς Μίδας κατέχει μία από τις πιο διάσημες θέσεις στην Ελληνική μυθολογία. Ο μύθος τον περιγράφει ως τον βασιλιά που μετέτρεπε οτιδήποτε άγγιζε σε χρυσό. Παρόλο που η Ελληνική μυθολογία περιέχει αμέτρητες φανταστικές ιστορίες, η σύγχρονη έρευνα έχει επιβεβαιώσει την ιστορική βάση πολλών άλλων. Επομένως, το ερώτημα παραμένει: Υπήρξε πραγματικά ο βασιλιάς Μίδας ή ανήκει αποκλειστικά στη σφαίρα του μύθου;
Ο Μίδας στις Αρχαίες Πηγές
Αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο ιστορικός Ηρόδοτος, ο φιλόσοφος Πλούταρχος και οι Λατίνοι ποιητές Υγίνος και Οβίδιος, κάνουν αναφορές συχνά στον Μίδα. Ωστόσο, οι αφηγήσεις τους συχνά παρουσιάζουν αντιφάσεις. Παρ’ όλα αυτά, όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν σε ένα κοινό σημείο: ο Μίδας διέθετε αμύθητο πλούτο.
Ο Οβίδιος, γράφοντας τον πρώτο αιώνα μ.Χ., μας παραδίδει την πιο διάσημη εκδοχή. Σύμφωνα με αυτήν, ο θεός Διόνυσος προσφέρει στον Μίδα μία ευχή ως αντάλλαγμα για τη βοήθειά του. Ο Μίδας, απερίσκεπτα, ζητά οτιδήποτε αγγίζει να το κάνει χρυσό. Αρχικά, ο Μίδας απολαμβάνει τη νέα του δύναμη, αλλά σύντομα ανακαλύπτει την τραγικότητά της, καθώς ακόμα και η τροφή του (και σε ορισμένες εκδοχές, η ίδια του η κόρη) μετατρέπεται σε άψυχο μέταλλο.
Επιπλέον, οι περισσότερες πηγές τον αναγνωρίζουν ως βασιλιά της Φρυγίας στην Ανατολία, τοποθετώντας τη βασιλεία του κοντά στην εποχή του Τρωικού Πολέμου. Ταυτόχρονα, τον παρουσιάζουν ως γιο του Γορδία, του θρυλικού ιδρυτή της φρυγικής πρωτεύουσας, Γόρδιο.
Η Μαρτυρία του Ηρόδοτου: Ο Ιστορικός «Μίδας, γιος του Γορδία»
Τα ιστορικά αρχεία επιβεβαιώνουν ότι το όνομα «Μίδας» δεν ήταν μοναδικό. Πράγματι, υπήρξαν πολλοί βασιλιάδες με αυτό το όνομα. Ο Ηρόδοτος, για παράδειγμα, αναφέρει έναν Μίδα, παππού του Άδραστου, ο οποίος έζησε στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ.
Εντούτοις, ο ίδιος ιστορικός μνημονεύει και έναν παλαιότερο, πιο σχετικό Μίδα. Συγκεκριμένα, γράφει για τον «Μίδα, γιο του Γορδία», βασιλιά της Φρυγίας, ο οποίος αφιέρωσε έναν εντυπωσιακό χρυσό θρόνο στο Μαντείο των Δελφών. Ο Ηρόδοτος διευκρινίζει ότι αυτή η αφιέρωση προηγήθηκε εκείνης του Γύγη της Λυδίας (ο οποίος έζησε στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ.). Αυτό σημαίνει ότι ο «Μίδας, γιος του Γορδία» έδρασε πριν από αυτή την περίοδο.
Συνδυάζοντας αυτά τα δεδομένα με την αρχαιολογία, η οποία δείχνει ότι το ιερό των Δελφών δεν υπήρχε πριν τον 9ο αιώνα π.Χ., οι ιστορικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι αυτός ο Μίδας έζησε μεταξύ του 9ου και του τέλους του 8ου αιώνα π.Χ. Η αναφορά «γιος του Γορδία» έχει τεράστια σημασία, καθώς συνδέει άμεσα τον ιστορικό βασιλιά με τον μυθικό.
Η Ασσυριακή Επιβεβαίωση: Ο Βασιλιάς «Μίτα» των Μούσκι
Τα αρχεία των Ασσυρίων παρέχουν την οριστική απόδειξη. Κατά τον 8ο αιώνα π.Χ., η Ασσυριακή Αυτοκρατορία επιδίωκε να επεκταθεί δυτικά στην Ανατολία, γεγονός που την έφερε αναπόφευκτα σε σύγκρουση με το Βασίλειο της Φρυγίας.
Σύγχρονα έγγραφα από τη βασιλεία του Σαργών Β’ καταγράφουν έναν ισχυρό βασιλιά της Ανατολίας ονόματι «Μίτα». Οι ιστορικοί πιστεύουν σχεδόν καθολικά ότι το «Μίτα» αποτελεί την ασσυριακή απόδοση του ελληνικού ονόματος «Μίδας». Έτσι, υπάρχει η επιβεβαίωση για την ύπαρξη ενός βασιλιά Μίδα που κυβερνούσε την περιοχή εκείνη την εποχή. Τα αρχεία αναφέρουν τον Μίτα ως βασιλιά των Μούσκι, ενός λαού που οι ερευνητές ταυτίζουν στενά με τους Φρύγες.
Αρχικά, τα ασσυριακά κείμενα παρουσιάζουν τον Μίτα ως εχθρό, ο οποίος πολέμησε εναντίον τους στο Χαρκεμίς. Λίγο αργότερα, ωστόσο, τον καταγράφουν ως σύμμαχό τους. Αν και τα αρχεία δεν προσφέρουν πολλές βιογραφικές λεπτομέρειες, τον σκιαγραφούν ως έναν πολύ ισχυρό ηγεμόνα, στοιχείο που συνάδει απόλυτα με τον θρυλικό πλούτο του ελληνικού μύθου.
Η Άνοδος της Φρυγίας: Το Πραγματικό Βασίλειο του Μίδα
Οι Ελληνικές πηγές έχουν ομόφωνα τον Μίδα στον θρόνο της Φρυγίας. Λογικά, ο μύθος του αμύθητου πλούτου του πρέπει να αντιστοιχεί στην περίοδο της μεγαλύτερης ακμής του βασιλείου.
Τα ιστορικά δεδομένα υποστηρίζουν αυτόν τον συλλογισμό. Οι Φρύγες εμφανίζονται στην Ανατολία αμέσως μετά την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας των Χετταίων. Πιθανότατα, εκμεταλλεύτηκαν το κενό εξουσίας που άφησαν οι Χετταίοι. Πράγματι, οι αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι οι Φρύγες μετανάστευσαν από τα Βαλκάνια, μια θεωρία που τα αρχαιολογικά ευρήματα (όπως η βαλκανική κεραμική στη δυτική Ανατολία του 12ου αιώνα π.Χ.) φαίνεται να ενισχύουν.
Το πιο κρίσιμο στοιχείο, όμως, είναι ότι η αρχαιολογία αποδεικνύει πως το Βασίλειο της Φρυγίας έφτασε στο απόγειο της δύναμής του μόνο κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. Επομένως, ο μυθικός, πλούσιος Μίδας δεν θα μπορούσε να είναι προγενέστερος βασιλιάς.. Καθώς η Φρυγία δεν διέθετε τέτοια ισχύ πριν από εκείνη την εποχή. Αυτό μας οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα: ο Μίδας του Ελληνικού μύθου και ο ιστορικός βασιλιάς «Μίτα» του 8ου αιώνα π.Χ. είναι, κατά πάσα πιθανότητα, το ίδιο πρόσωπο.
Από τον Μύθο στην Ιστορία: Η Εξήγηση του “Χρυσού Αγγίγματος”
Σε αντίθεση με τον μύθο, η ιστορία του πραγματικού Μίδα δεν είχε χρυσό τέλος. Ιστορικές πηγές, όπως ο Στράβων, αναφέρουν ότι ο Μίδας βρήκε τραγικό θάνατο. Όταν οι Κιμμέριοι, ένας νομαδικός λαός, εισέβαλαν και κατέστρεψαν το Γόρδιο (γύρω στο 696 π.Χ. ή 675 π.Χ.), ο Μίδας, σύμφωνα με τον θρύλο, αυτοκτόνησε πίνοντας αίμα ταύρου.
Τελικά, πώς έγινε ο μύθος για το «Χρυσό Άγγιγμα»; Οι ιστορικοί έχουν μια λογική εξήγηση. Ο μύθος πιθανότατα προέκυψε ως μια αλληγορία για τον απίστευτο πλούτο του Βασιλείου της Φρυγίας. Η περιοχή ήταν πλούσια σε φυσικούς πόρους, ενδεχομένως σε ήλεκτρο (ένα φυσικό κράμα χρυσού και αργύρου). Η αφιέρωση του χρυσού θρόνου στους Δελφούς, την οποία κατέγραψε ο Ηρόδοτος, δεν ήταν μύθος· ήταν μια απτή απόδειξη αυτού του πλούτου. Οι Έλληνες, προσπαθώντας να εξηγήσουν αυτή την τεράστια περιουσία, έπλασαν την υπερφυσική ιστορία ενός βασιλιά που ό,τι έπιανε γινόταν χρυσός.
