Zhuangzi και Πυρρωνισμός: Οι Ρίζες του Σκεπτικισμού στην Αρχαία Φιλοσοφία

Εισαγωγή: Ο Σκεπτικισμός στην Αρχαία Φιλοσοφία

Ο σκεπτικισμός αποτελεί βασικό μοτίβο στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Από τον Ξενοφάνη και τους Σοφιστές, έως τους Πυρρώνειους και τους Ακαδημαϊκούς σκεπτικούς, οι Έλληνες φιλόσοφοι αναρωτήθηκαν αν μπορούμε να γνωρίσουμε την αλήθεια. Παρόμοιες ανησυχίες συναντάμε και στην αρχαία Κίνα, ειδικά στο έργο Zhuangzi, ένα από τα πιο σημαντικά κείμενα του Ταοϊσμού.

Το Zhuangzi και οι Ρίζες του Σκεπτικισμού στην Κίνα

Το Zhuangzi, όπως και το Daodejing, εστιάζει στην αδυναμία της ανθρώπινης γνώσης και παράλληλα απορρίπτει την απόλυτη βεβαιότητα. Συγκεκριμένα, ο Zhuangzi αμφισβητεί την ύπαρξη οριστικής αλήθειας, ενώ τονίζει διαρκώς τη σχετικότητα των αντιλήψεων. Έτσι, προτρέπει στην αποστασιοποίηση από τα πάθη και τις εμμονές. Αντί, λοιπόν, για απόλυτες αλήθειες, ο φιλόσοφος προτείνει μια στάση εσωτερικής ηρεμίας και ανεπιτήδευτης ζωής.

Παράλληλοι Δρόμοι: Zhuangzi και Πυρρωνισμός

Πολλοί ερευνητές εντοπίζουν έντονες ομοιότητες ανάμεσα στο Zhuangzi και στον Πυρρωνισμό της ελληνικής φιλοσοφίας. Και οι δύο παραδόσεις:

• Απορρίπτουν την απόλυτη γνώση.
• Τονίζουν τη σχετικότητα της αλήθειας.
• Προτείνουν την αναστολή κρίσης για την επίτευξη εσωτερικής γαλήνης.
• Εκτιμούν τη φυσική, αυθόρμητη ζωή χωρίς νοητικές αγκυλώσεις.

Χαρακτηριστικά, ο Zhuangzi προβάλλει την αναζήτηση της αταραξίας και της ηρεμίας ως στόχο της φιλοσοφίας. Κάτι ανάλογο βλέπουμε και στους Πυρρώνειους σκεπτικούς, που θεωρούσαν την αταραξία ύψιστο αγαθό.

Επιχειρήματα και Μέθοδοι: Η Τέχνη της Αμφιβολίας

Το Zhuangzi χρησιμοποιεί παραδείγματα από τη φύση και τη ζωή των ζώων για να δείξει ότι οι ανθρώπινες αξίες και οι αλήθειες είναι σχετικές. Παρομοίως, οι Πυρρώνειοι επισήμαιναν τις διαφορές αντιλήψεων μεταξύ ανθρώπων και ειδών για να δείξουν ότι η γνώση είναι ασταθής.

Επιπλέον, και τα δύο ρεύματα προτείνουν μια πρακτική ζωή χωρίς απόλυτες πεποιθήσεις. Οι επιλογές βασίζονται στην εμπειρία, στις συνήθειες και σε ό,τι υπαγορεύει η φύση.

Υπάρχουν Διαφορές;

Αν και κάποιοι μελετητές έχουν επισημάνει διαφορές μεταξύ Zhuangzi και Πυρρωνισμού, οι πιο βασικές αποδεικνύονται τελικά επιφανειακές. Και τα δύο συστήματα οδηγούν σε εσωτερική ηρεμία, προτείνουν μετριοπάθεια στα πάθη και αμφισβητούν τη δυνατότητα απόλυτης γνώσης.

Η Πιθανότητα Ιστορικής Επιρροής

Τα δύο φιλοσοφικά συστήματα εμφανίζονται σχεδόν ταυτόχρονα (4ος-3ος αιώνας π.Χ.). Η πιθανότητα μιας άμεσης επαφής είναι μικρή, ωστόσο υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι κοινή πηγή επιρροής ήταν ο πρώιμος Ινδικός Βουδισμός. Η ινδική φιλοσοφία της εποχής περιλάμβανε έντονο σκεπτικισμό, απόρριψη απόλυτης αλήθειας και στόχευση στην εσωτερική απελευθέρωση.

Συμπέρασμα

Ο σκεπτικισμός του Zhuangzi και ο Πυρρωνισμός, λοιπόν, μοιράζονται όχι μόνο κοινές αξίες αλλά και παρόμοιες μεθόδους και φιλοσοφικούς στόχους. Έτσι, η ομοιότητα ανάμεσά τους είναι τόσο εκτενής και βαθιά, ώστε δύσκολα μπορεί να αποδοθεί σε απλή σύμπτωση ή ανεξάρτητη εξέλιξη. Αντίθετα, φαίνεται πιο πιθανό ότι προκύπτει από μια κοινή επιρροή, κυρίως του ινδικού Βουδισμού, που διαμόρφωσε και τα δύο φιλοσοφικά ρεύματα.

Πηγή : brill.com