Ευδαιμονία στην Αρχαία Ελλάδα: Η Φιλοσοφία της Ευτυχίας

Εισαγωγή: Η Έννοια της Ευδαιμονίας

Η λέξη “ευδαιμονία” έχει απασχολήσει τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας. Συχνά μεταφράζεται ως “ευτυχία” ή “το καλό ζην“. Όμως, σημαίνει κάτι πολύ βαθύτερο από απλή ευχαρίστηση. Πόσο κοντά είναι η αρχαία ευδαιμονία στη σημερινή έννοια της ευτυχίας;

Ο Αριστοτέλης και το Ανώτατο Αγαθό

Ο Αριστοτέλης, στο έργο του “Ηθικά Νικομάχεια“, αναρωτιέται τι είναι το τελικό καλό στη ζωή. Αυτό το καλό πρέπει να είναι πλήρες, αυτάρκες και να το επιδιώκουμε για το ίδιο και όχι για κάποιον άλλο σκοπό. Τέτοια είναι η ευδαιμονία. Όλοι οι άνθρωποι τη συνδέουν με το να ζουν καλά και να πράττουν σωστά. Όμως, διαφωνούν για το τι ακριβώς σημαίνει.

Ποια Είναι η Ουσία της Ευδαιμονίας;

Μερικοί ταυτίζουν την ευδαιμονία με την απόλαυση. Άλλοι με τιμές ή πλούτη. Ο Αριστοτέλης όμως θεωρεί ότι όλα αυτά είναι ανεπαρκή. Η πραγματική ευδαιμονία πρέπει να έχει ως βάση κάτι που αφορά αποκλειστικά τον άνθρωπο: τη λογική του φύση και την αρετή.

Αρετή: Ο Πυρήνας της Ευδαιμονίας

Ο Αριστοτέλης συνδέει την ευδαιμονία με την αρετή. Όπως το μαχαίρι έχει ως αρετή την οξύτητα, έτσι και ο άνθρωπος έχει ως αρετή τη λογική και ηθική του συμπεριφορά. Η ευδαιμονία είναι “ενέργεια της ψυχής σύμφωνα με την αρετή”.

Οι Δύο Κατηγορίες Αρετών

Ο Αριστοτέλης διακρίνει τις αρετές σε ηθικές (όπως ανδρεία, δικαιοσύνη, εγκράτεια) και διανοητικές (όπως φρόνηση και σοφία). Για να είναι κάποιος πραγματικά ευδαίμων, χρειάζεται όλες τις αρετές. Όμως, η ευδαιμονία δεν εξαρτάται μόνο από την αρετή, αλλά και από εξωτερικά αγαθά όπως οι φίλοι, η υγεία και η κοινωνική θέση.

Εξωτερικά Αγαθά και Ευδαιμονία

Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι χωρίς ορισμένα εξωτερικά αγαθά, η ευδαιμονία δεν είναι δυνατή. Δεν αρκεί μόνο η αρετή. Κάποιος που έχει χάσει τα πάντα δύσκολα μπορεί να είναι πραγματικά ευδαίμων, όσο καλός κι αν είναι.

Σωκράτης και Στωικοί: Η Αρετή Αρκεί για την Ευδαιμονία

Ο Σωκράτης προχωρά ένα βήμα παραπέρα. Πιστεύει ότι μόνο η αρετή είναι αρκετή για την ευδαιμονία. Εξωτερικά αγαθά, όπως η υγεία και ο πλούτος, δεν καθορίζουν την ευτυχία μας. Μόνο η ηθική ποιότητα έχει αξία. Αυτή τη θέση υιοθέτησαν και οι Στωικοί, οι οποίοι πίστευαν ότι η αρετή είναι το μοναδικό αληθινό αγαθό και όλα τα υπόλοιπα είναι “αδιάφορα”.

Ευδαιμονία και Σύγχρονη Ευτυχία: Μια Διαρκής Πρόκληση

Σήμερα, πολλοί βλέπουν την ευτυχία ως προσωπική ικανοποίηση ή ως ικανοποίηση των επιθυμιών τους. Όμως, η σύγκριση με την αρχαία ευδαιμονία αποκαλύπτει κάτι σημαντικό. Οι αρχαίοι επέμεναν σε πιο αντικειμενικά κριτήρια: ευτυχία δεν είναι μόνο να νιώθεις καλά, αλλά να ζεις σύμφωνα με την αρετή και να πραγματοποιείς το δυναμικό σου ως άνθρωπος.

Είναι Τελικά Η Ευδαιμονία το Ίδιο με τη Σύγχρονη Ευτυχία;

Οι φιλόσοφοι διαφωνούν. Μερικοί λένε ότι οι αρχαίοι μιλούν για “ευημερία” ή “ανθρώπινη άνθηση” και όχι για ευτυχία όπως τη βιώνουμε σήμερα. Άλλοι υποστηρίζουν πως, αν και η ουσία διαφέρει, και οι δύο έννοιες έχουν κοινά σημεία. Η ευδαιμονία στην αρχαία Ελλάδα απαιτεί αρετή και ενεργή συμμετοχή στη ζωή, όχι απλώς παθητική απόλαυση.

Συμπέρασμα: Το Διαχρονικό Μάθημα της Ευδαιμονίας

Η μελέτη της ευδαιμονίας στην αρχαία Ελλάδα μας βοηθά να αναθεωρήσουμε τι σημαίνει πραγματικά “ευτυχία”. Δεν αρκεί να αισθανόμαστε καλά. Πρέπει να ζούμε ενάρετα και να πραγματώνουμε το καλύτερο κομμάτι του εαυτού μας. Αυτή είναι η αληθινή πρόκληση που θέτουν οι αρχαίοι φιλόσοφοι στη σύγχρονη σκέψη μας.

Πηγή : brewminate